Hodegetria (gr. zij die de weg wijst) is de benaming voor de icoon van de Moeder Gods (meestal in halffiguur) met het kind op haar linkerarm; beiden worden frontaal afgebeeld.
Christus maakt met de rechterhand een zegenend gebaar en houdt in de linkerhand een boekrol of een codex vast. Zijn moeder wijst met haar vrije rechterhand naar Christus, die van zichzelf zegt: ‘Ik ben de weg’ (Joh. 14:6). Het gebaar verwijst ook naar Johannes 2: 5: ‘Wat hij u zal zeggen, doe dat’. Hiermee wordt de titel van dit iconentype verklaard. De Hodegetria is de meest wijd verspreide icoontype. Door het strenge en hiëratische karakter wordt zij gezien als de icoon waarbij de goddelijke natuur van Christus wordt benadrukt, in tegenstelling tot het meer lieflijke Eleousa-type, dat de menselijke natuur van Christus laat zien. Het oerbeeld gaat terug op een portret dat Lukas op het tafelblad in het huis van de Heilige Familie had geschilderd. Deze oericoon werd door keizerin Eudoxia in 453 vanuit Jeruzalem naar haar schoonzuster in Constantinopel zijn gestuurd. Speciaal voor deze icoon werd in de negende eeuw een kerk gebouwd bij het klooster Toon Hodegoon (van de Gidsen) bij de stadsmuur. Ze zou de stad meermalen hebben beschermd tegen vijandelijke aanvallen. In 1453 werd bij de val van Constantinopel de oericoon verwoest. Ontelbare kopieën zijn gemaakt en talloze kloosters hebben dit Mariabeeld als patrones genomen. Er zijn heel wat legenden over ontstaan, hoe ze bergen overwon en zelfs rivieren als ‘standplaats’ koos. Er bestaat van het basistype ook een spiegelbeeldvariant, waarbij het kind op de rechterarm zit. Dat hangt zeer waarschijnlijk samen met het idee van de iconodulen dat de icoon een zegelafdruk in spiegelbeeld is van een eeuwig oerbeeld.
