Het recht van hypotheek houdt in dat een woningeigenaar bij het afsluiten van een hypotheek de hypotheekverstrekker het recht geeft om bij het niet nakomen van betalingsverplichtingen de woning te verkopen zonder tussenkomt van een rechter. Tevens heeft de hypotheekverstrekker voorrang bij het vorderen van schulden op andere schuldeisers.
Met het recht van hypotheek wordt in principe bevestigd dat de woning onderpand is van de lening en dat het onderpand door de hypotheekverstrekker gebruikt kan worden om het geleende bedrag terug te vorderen. Hierdoor heeft de hypotheekverstrekker zekerheid dat het uitgeleende geld weer terugbetaald zal worden. De hypotheekverstrekker mag niet alleen de waarde van de hypotheek vorderen, maar tevens niet betaalde rentes, eventuele boetes en bijkomende kosten (bijvoorbeeld voor de veiling).
De voorrang op andere schuldeisers houdt in dat bij een gedwongen verkoop eerst alle schulden die de hypotheekverstrekker aangaan terugbetaald worden voordat de schulden bij overige schuldeisers ingelost worden. Dit gebeurt door middel van een notaris, waarbij elke schuldeiser aangeeft welke schulden er precies zijn. Nadat de hypotheekverstrekker is uitbetaald worden de overige schulden afbetaald (wanneer hiervoor geld beschikbaar is). Wanneer bij een gedwongen verkoop niet de volledige waarde van de woning wordt terugverdiend mag de hypotheekverstrekker de rest van de openstaande vordering op de overige bezittingen van de woningeigenaar verhalen.
Het hypotheekrecht is geldig wanneer dit door een notaris in een akte is vastgelegd. Dit gebeurt bij het tekenen van de koopakte. Tevens moet deze akte ingeschreven worden in de registers van de Kadaster. Hierdoor kunnen andere schuldeisers zien dat er sprake is van het recht van hypotheek op een woning.
