Manes of Di Manes - In het oude Rome geesten van de dood, waarschijnlijk in het begin beschouwd als de mens vijandig gezind. Om de eventuele nadelige invloed te neutraliseren zou men hen dan Di Manes of goedgezinden genoemd hebben.
Zo is de opvatting gegroeid dat het goede geesten waren en ging men ze vereenzelvigen met de zielen, geesten of schimmen van de afgestorven voorvaderen. De Di Manes waren dus geen eigenlijke goden, en werden zelfs niet altijd als onsterfelijk beschouwd.
Aldus werden de Di Manes gelijkgesteld met de Di Parentes, de geesten van de afgestorven familieleden, en beschouwde men hen als de bewakers van het familiegraf. Aan het einde van de negendaagse dodenfeesten, de Parentalia, op 21 februari, werd de Feralia gevierd en werden er drankoffers en spijzen bij de graven gebracht. Deze graven had men gedurende de Paren- talia (van 13 tot 21 februari) met bloemen opgesmukt. Tijdens dit dodenfeest voor de afgestorven voorvaderen werd aan de geesten gevraagd de doden goed te ontvangen en eventuele grafschending te bestraffen.
De benaming Di Manes komt epigrafisch pas voor sedert de 1e eeuw v.C. en ook bij Varro en Cicero.
Bij de evolutie van de dodencultus tot één enkel persoonlijk graf bleef de benaming Di Manes als een collectief bewaard. Soms werd met Manes zelfs de hele onderwereld bedoeld, de Di Inferi (o.a. Dis, Proserpina, Pluto, Hekatè en de met de Manes verwante Di Parentes, Larvae en Lemures), goden en geesten. Zie Feesten in Rome.
