Naslagwerk

betekenis & definitie

‘...een naslagwerk, waarin men ... kan speuren naar allerlei typische bijzonderheden...’ (De Groene, 24.7.72, p. 10)

Tot aan het begin van de jaren ’50 werd naslagwerk als een germanisme (D. ‘Nachschlagewerk’) beschouwd. Men wist echter niet goed waardoor men het zou kunnen vervangen: men stelde ‘encyclopedie’, ‘woordenboek’ of ‘handboek’ voor maar ook heel wat andere boeken kunnen als naslagwerk dienen. Het germanisme heeft dus een nieuwe betekenis, die men moeilijk door één Nederlands woord kan weergeven. Toen creëerden taalkundigen ‘naslawerk’, dat er volgens hen Nederlandser uitziet. Dit woord heeft echter geen succes gehad. Verschueren zegt trouwens: ‘naslagbibliotheek, naslagboek, naslagwerk enz. beter dan naslabibliotheek enz. (verg. omslagdoek)'.
Andere taalkundigen kwamen tot het besluit dat naslagwerk, wat de vorm betreft, helemaal niet in strijd is met het Nederlandse taaleigen. Het kan immers aansluiten bij woorden als aanslagbiljet, doorslagpapier, omslagdoek en ontslagaanvrage.
Ook het feit dat naslagwerk waarschijnlijk een vertaling is van het Duitse woord is geen voldoende reden om het als een germanisme te verwerpen, als het woord correct gevormd is en het niet door een algemeen gebruikelijk Nederlands woord kan worden vervangen.
Zelfs de puristen hebben daaruit de consequenties moeten trekken : vanaf de jaren ’50 maken de meesten geen bezwaar meer tegen naslagwerk. Ook in de woordenboeken heeft deze ontwikkeling haar neerslag gehad: Koenen, die het aan het begin van de jaren ’70 nog gewoon als een germanisme beschouwde, zegt nu dat het ingeburgerd is. Van Dale beweert zelfs dat het geen germanisme hoeft te zijn. De andere woordenboeken vermelden het als correct Nederlands.
Het lijdt dus geen twijfel dat naslagwerk, hoewel van Duitse oorsprong, nu geheel ingeburgerd is.