Geographisch- historisch woordenboek

Servaas de Bruin, D. Noothoven van Goor (1869)

Gepubliceerd op 29-11-2021

Kaptsjak

betekenis & definitie

Zoo noemden de Oosterlingen in de middeleeuwen het land, dat bewoond werd door de Cumanen of Polowtzen, tusschen den Oeral en de Alma (tegenw. bet znidoostelijk gedeelte van europ. Rusland).

De Mongolen of Tartaren stichtten daar omslr. 1224 een rijk, waarvan ze reeds spoedig de grenzen uitbreidden naar het noordoosten, ten nadeele van de Russen ; dat rijk werd geregeerd door gengiskbanidische khans. Het rijk van K., ook genaamd de Gouden Horde, de Groote Horde, of de Horde van K. (van het mongoolsche woord orda, dal tent beteckent, en in ruimeren zin dezelfde bcteekenis heeft als ons woord horde, legerdrom, armee) onderging .verscheidene verbrokkelingen in de 14e en 15e eeuw. In 1463 werd het gesplitst in 5 afzonderlijke khanaten, nl.: dal der Tartaren of.Nogaiscbe Tartaren, gevestigd tusschen den Don en den Dniester, op de oostkusten der Zwarte Zee en der Zee van Azol'; dat eau de Krim, op het schiereiland van dien naam, met Orof Perekop en Baktsjee-Serai als de twee gewichtigste steden; dat van Astracan, gelegen tusschen de Wolga, den Don en den Caucasus; dat van het eigenlijke Kaptsjak, ten noorden van dat van Astracan, tusschen den Oeral en de Wolga, met de hoofdstad Sarai of Serai, gesticht door Batoe-khan op den linkeroever der Wolga; en dat van Kazan, benoorden ’t eigenlijke Kaptsjak, van de Sa ma ra lol aan de stad Wjelka (Wjatka). Iwan ui, tsaar der Russen, die 1462 den troon beklom, maakte zijn land vrij van de schalplichtigheid, en vernieligde bet khanaat van Kaptsjak (1481), tot dat einde bijgestaan door de Mogaische Tartaren. Het khanaat van de Krim werd schatplichtig aan de Russen in 1474, en viel vervolgens in handen van de Turken, die het 1784 hij het traktaat van Conslantinopel aan Rusland afstonden. Het khanaat van Kazan, eene eerste maal onderworpen 1486 door Iwan lil, werd 1552 voor goed bij Rusland ingelijfd; het khanaat van Astracan werd door de Russen veroverd 1554. Eindelijk werd in de 18e eeuw ook het khanaat der Nogaische Tartaren vernietigd.Naamlijst der Khans van Kaptsjak.

(Over de volgorde zijn de chronologisten het niet met elkander eens.)

Tsjoe-lsji-khan 1224

Batoe-khan 1236

Bereke of Burga 1256

Mangoe-Timoer 1266

Toedan-Mangoe 1282

Toela-Boega 1287

Tokhtagoe 1291

Uzbek 1305

Tsjani-beg 1342

Beidi-beg 1357

Khidir,Moerad,enz. 1359

Moeroeth 1360

Tokhta-Moeisj 1376

Vijandelijke inval van Turnerlan 1393

Poelad, sultan 1406

Timoer-kban 1408

Onlusten 1430

Diug-Mobammed 1430

Kitsjim 1439

Achmed 1472

Verbrokkeling 1481

< >