lat. Horna
1) stad in N.-Holland, 4 uren gaans beoosten Alkmaar, aan een kleinen inham der Zuiderzee; omstr. 9000 inw.; goede haven. In 1316 werden de eerste drie huizen gebouwd, waaruit de stad ontstaan is; 1416 werd te H. het eerste groote haringnet gebreid; 1426 werd H. voor het eerst omringd met wallen, en had bij H. een verwoed gevecht plaats van de Hoornsche burgerij tegen de Kennemers, waarin laatstgenoemden overwinnaars bleven; doch toen zij den volgenden dag H. wilden bestormen, werden zij in een bloedig gevecht op de vlucht geslagen. Het grauw te H. werd oproerig en plunderend in 1471 en in 1477; in laatstgen. jaar ging H. tot de Hoeksche partij over, werd 1482 weder Kabeljauwsch, kort daarna weder Hoeksch; doch 20 Juli werd H. stormenderhand door de Kabeljauwscheu heroverd, en eene vreeselijke slachting onder de Hoekschen aangericht. Het jaar te voren (1481) was H. geteisterd door een geweldigen brand, die geheele straten in de asch had gelegd; in 1491 had H. veel te lijden van het Kaas- en Broodvolk, en twee jaren later (in den zomer 1493) werden er ruim 1500 menschen weggerukt door de pest, 30 Scpt. 1514 overstrooming door doorbraak, en nogmaals 1532; dochl4 Nov. 1775 verkeerde H. zoo in watersnood, dat het een wonder mag heeten dat uiet de gansche stad verzwolgen werd; ook in 1825 liep H. groot gevaar. In 1518 had Groote Pier getracht H. te bemachtigen; 24 Sept. 1569 kwam in H. eene spaansche bezetting, doch reeds 19 Juni 1572 ging de stad aan de Staten over. Vermaard is de scheepsstrijd op de Zuiderzee 11 Oct. 1575, waarin de graaf van Bossu door de dapperheid van die van H. (zie 24 regels hieronder) gevangen genomen werd. Door het springen van den kruidmolen, even buiten H., 1 Febr. 1703, werd een gedeelte der stad vernield. Toen Amsterdam 1578 aan de Staten overgegaan was, verloor H. reeds veel van zijn gewicht ais koopstad ; maar nog veel noodlottiger werd voor H. de omwenteling in 't laatst der 18e eeuw, en de daarop gevolgde fransche overbeersching: 1795 werden duizenden verarmd door de verplaatsing van de zeemagazijnen naar Medemblik; na de landing der Engelschen (1799) werd H. herhaaldelijk door hen in bezit genomen en weder ontruimd; geheele wijken werden onder het fransche bewind gesloopt, alleen in 1811 over de 200 huizen. Trotsch is H. te recht als geboorteplaats van vele beroemde mannen, o. a.: Jan Pietersz. Koen, gouverneur-generaal van nederlandscb O.-lndié; de staatsman Rombout Hogerbeets; de zeevaarders Bontekoe (geb. 1587), Willem Cornelisz. Schouten (die het eerst kaap Hoorn omzeilde), enz.; verscheidene zeehelden; vele schilders; Reinier Pietersz. van Twisk (gesl. 1613), die in ’t laatst der 16e eeuw het gulden-kompas uitvond; de stuurman Jan Floor, die zooveel deel had aan de op Bossu behaalde overwinning, dat hem diens zwaard werd geschonken als belooning voor zijne dapperheid, en ook de kloeke Jan Haring, die in dien slag sneuvelde op het oogenblik, waarop hij het stout bedrijf bestond de vijandelijke vlag van het admiraalschip te halen. Nog dient als eene bijzonderheid van H. vermeld, hel waagstuk van den Hoornschen brouwer Ellert Verscarn, bijgenaamd de Graaf, die van H. naar Dantzig voer in een uit vier koehuiden vervaardigd schuitje, dal door koning Sigismond II in de kathedraal te Crakau opgehangen werd.
2) dorp (en voormalig graafschap) in 't voormalige prinsdom Luik, thans het limburgsche dorp Hornes; zie dat art.
3) H., of Oost-Terschelling, meestal de Hoorn, en bij de eilanders Hora genoemd, dorp aan de oostzijde van Terschelling.
4) H., of den Hoorn, ook wel In den Hoorn, dorp aan de zuidwestzijde van het eiland Texel; 600 inw.; geboorteplaats van den dichter en romanschrijver Adriaan Loosjes Pzn.
5) bezuiden ’t zoo even genoemde dorp, op Texel, lag eertijds het dorp OudeHoorn, dat in 1398 door de Friezen platgebrand werd.
6) H., Poeloe-Ajer of Water-eiland, eilandje in den Soendaschen archipel, op de reede van Batavia, 2 mijlen benoordoosten Onrust.
7) H.eilanden, eene groep in de Java-zee ; het grootste is Tidong.
8) twee eilandjes in Polynesie, in 1616 ontdekt door Schouten en Lemaire.
9) Kaap H., de zuidpunt van het Vuurland, wordt beschouwd als de zuidelijkste landpunt van Z.-Amerika, werd 1616 ontdekt en omgezeild door den nederl. zeevaarder Schouten, die deze kaap H. noemde naar zijne geboortestad.
