voormalige groote waterplas tusschen Amstelland, Kennemerland en Rijnland, vormde nagenoeg den ganschen driehoek tusschen de steden Amsterdam, Haarlem en Leiden. Op dit meer had 28 Mei 1573 een scheepsgevecht plaats tusschen de Watergeuzen (onder Marinus Brandt) en de Spanjaarden (onder Maximiliaan van Henin, graaf van Bossu).
Het 11. is ontstaan uit eene ineensmelting van verscheidene meren, nl. het oude Haarlemmer-meer, liet Leidsche-meer, het Oude-meer, liet Helle-meer, het Nieuwe-meer en het Spieringmeer; de vier eerstgenoemde waren in 1531 nog gescheiden, blijkens de kaart van den landmeter M. Bolstra (2589, 1841, 724 en 443, dus samen) 5597 bunders groot. Later hebben zich met de opgenoemde meren nog andere plassen vereenigd (het Lutke-meer, het Kager-meer, enz.); de in 1591 vereenigde meren besloegen toen reeds eene uitgestrektheid van 10,537 bunders,in 1647 reeds 14,446 bunders, in 1687 reeds 15,413 bunders, in 1740 reeds 16,606 bunders. In 1808 opgemeten, besloegen de vier bovenbedoelde meren, met het Kager-meer, eene oppervlakte van 17,774 bunders, waarbij nog 275 bunders voor het Lutkemeer, zoodat deze waterplas binnen een tijdsbestek van 5 eeuwen (1531— 1808) ruim 12 duizend bunders gronds had ingezwolgen, waarbij verscheidene dorpen (zoo o. a. Vijfhuizen, het aanzienlijke Nieuwerkerk, en Rijk, alle drie weleer aan de oostzijde van het meer gelegen). Het eerste plan om het H. droog te malen werd 1635 aan prins Frederik Hendrik ingediend door den beroemden J. A. Leeghwater, en verscheen 6 a 7 jaren later voor het eerst in druk; later dikwijls herdrukt, is het sedert onder den naam van Haarlemmermeer-boek beroemd geworden. Eerst in 1839 is met de bedijking van het H, werkelijk een aanvang gemaakt, en is het werk der droogmaking (een der reusachtigste ondernemingen van onze eeuw) m eenige jaren tijds voltooid (van 1 April 1849 tot 1 Juli 1852, dus in 39 maanden). De vroegere waterplas is in.18,000 bunders vruchtbaar land herschapen, allengs bebouwd, en telde 1863 als gemeente reeds eene bevolking van circa 8000 zielen.
