tubes dorsalis, is een ontaardingsproces van de achterstrengen van het ruggemerg. Deze ziekte is eerst door Romberg in 1851 beter bekend geworden.
Wat de oorzaak der ziekte betreft werd vroeger veel gewicht gehecht aan kouvatten (terwijl men ook dacht aan overmatige uitoefening van den bijslaap, onderdrukking van het voetzweet, enz.); tegenwoordig beschouwt men tabes vrij algemeen als een gevolg van syphilis, als een parasyphilitische ziekte. R. tast bij voorkeur mannen aan tusschen het 35e en 45e levensjaar. De ontaarding der zenuwelementen is meestal het sterkst uitgedrukt in het lendengedeelte, en gaat gepaard met een vermeerdering van bindweefsel. Het ziektebeeld is in den regel zeer karakteristiek.De R. begint bijna altijd zeer langzaam met z.g. lancineerende (bliksemsnel schietende) pijnen in de beenen, die dikwijls voor rheumatiek gehouden worden. In de vingertoppen bestaat dikwijls een doof gevoel, of kriebelen, aan den romp veelal een samensnoerend gevoel (gordel gevoel). Naast deze gevoelsstoornissen, die jarenlang het eenig verschijnsel der R. kunnen vormen, treden meestal spoedig twee kenmerkende verschijnselen op, n.l. het verdwijnen van patellair- en pupilrejlexen. Het verdwijnen van den patellairreflex (zie Reflex) is het meest constante symptoom van R., ofschoon in zeldzame gevallen deze reflex normaal of zelfs versterkt kan zijn. Het verdwijnen van den pupilreflex uit zich in het ontbreken der vernauwing van de pupil bij invallend licht en draagt den naam van reflectorische pupilstijfheid. De pupil reageert daarbij wel op accommodatie, en is meestal nauw (myosis). Het verschijnsel is minder constant dan het ontbreken van den patellairreflex, maar komt toch dikwijls voor. Het nu beschreven eerste stadium der tabes duurt nu eens eenige maanden, dan weer 2 tot zelfs 20 jaren. Daarna begint het tweede of atactische tijdperk. Dit is gekenmerkt door het optreden van stoornissen in den gang, berustende op ataxie (zie aldaar).
Bij het gaan worden overdreven bewegingen gemaakt, het been krachtig vooruitgeslingerd en stampend op den hiel neergezet; een stok is als hulp meestal noodig. Daarbij treedt op het Rombergs verschijnsel (zie aldaar), gevoelsstoornissen in de voeten, vermindering van het pijngevoel, enz. De zieke begint de urine te laten loopen en krijgt dikwijls blaasontsteking. Het spiergevoel is gestoord', ook aan de bovenste extremiteiten treedt ataxie op. Dit tijdperk kan eveneens jarenlang duren; soms schijnt de ziekte een geruimen tijd stil te staan. Eindelijk treedt het 3e of eind-stadium in; de zieke wordt steeds hulpeloozer en ten slotte aan het bed gekluisterd; de ataxie is zeer sterk, een verlamming der beenen kan zich voordoen. Behalve de beschreven verschijnselen kunnen zich nog andere vertoonen, o.a. verlamming der oogspieren, ontaarding van de gezichtszenuw, geslachtelijk onvermogen, enz.
Kenmerkend voor R. is nog het optreden van z.g. crisen. Gastrische of maagcrisen bestaan in herhaalde aanvallen van maagkramp, eenige dagen durend. Laryngeale of keelcrisen uiten zich door plotselinge aanvallen van heftige benauwdheid, waarschijnlijk door kramp der stembanden. Zoo heeft men ook nier-, darm- en andere crisen. Gewrichtsaandoeningen en voedingsstoornissen der huid (mal perforant du pied, zweer aan de voetzool) komen bij R. herhaaldelijk voor.
De behandeling bestaat in een verzorging van den algemeenen toestand, vermijding van overmatige inspanning, electrotherapie, waterbehandeling, enz. Van anti-syphilitische geneesmiddelen ziet men soms wel resultaat, n.l. indien nog geen goede antisyphilitische behandeling ingesteld werd; daarentegen zijn in het atactisch stadium goede gevolgen te bereiken met systematische oefening.
