{1945) wittebrood dat aan het einde van de hongerwinter uit vliegtuigen boven Nederland zou zijn afgeworpen
Om gezond te blijven, heeft een volwassen vrouw per dag zo'n 2200 kilocalorieën aan voedsel nodig. Een encyclopedie voor de vrouw berekende in 1968 een 'calorie-arm dagdieet' op 1524 kilocalorieën, een uitkomst die tijdens de Tweede Wereldoorlog met hoongelach zou zijn ontvangen. In januari 1945 was het aantal kilocalorieën dat per persoon op voedselbonnen beschikbaar was, gedaald tot minder dan 500 per dag. Dat is negen bruine boterhammetjes met niks. En het ergste moest toen nog komen; in totaal heeft de hongerwinter meer dan 15.000 slachtoffers geëist.
Het is gemakkelijk voorstelbaar dat voedselverstrekking, in welke vorm dan ook, tegen het einde van de oorlog tot legendevorming kon leiden. Het 'Zweedse wittebrood' is zo'n legende. Nog altijd 'weten' vele Nederlanders dat aan het eind van de oorlog Zweeds wittebrood boven Nederland is afgeworpen, maar in werkelijkheid is dat niet zo.
In 1978 viel het de schrijver Bob den Uyl op dat enkele bekende Nederlanders, die notabene zelf de oorlog hadden meegemaakt, het wittebroodverhaal voor zoete koek slikten. Op 17.11.1978 schreef hij een kribbige column in NRC Handelsblad, waarin hij de wittebroodlegende ontmaskerde. Een van de mensen die dit lazen, was columnist Nico Scheepmaker. Een ander zou misschien, tuk op een bijrolletje als beeldenstormer, meteen de eigen lezers uit de droom hebben geholpen, maar Scheepmaker deed iets veel originelers. Hij herinnerde zijn lezers op 23.11.1978 op onschuldige toon aan dat heerlijke Zweedse wittebrood uit de bevrijdingstijd, en vroeg hun om hun persoonlijke herinneringen aan dat brood eens op te schrijven. Honderden ontroerende reacties heeft hem dat opgeleverd.
In een boekje dat Scheepmaker op basis van die reacties samenstelde, en in een latere publikatie van Hans Onderwater, valt te lezen hoe het dan wèl is gegaan. Eind 1944 werd de voedselsituatie in het noorden van Nederland, dat nog door de Duitsers bezet was, zo rampzalig dat de Nederlandse regering in ballingschap bij de geallieerde leiders aandrong op voedselhulp. Dat was niet eenvoudig te regelen, omdat daarvoor de medewerking van de Duitsers vereist was. Na intensieve onderhandelingen tussen alle partijen konden op 28.u945 de eerste voedselschepen van het 'Zweedsche Roode Kruis' afmeren in Delfzijl. Ze hadden geen brood, maar hoofdzakelijk meel, margarine en 'grutterswaren' aan boord, waarvan de distributie nog weken zou vergen. Pas eind febru- ari werd van dat meel overal in bezet gebied wittebrood gebakken, 'Zweeds' wittebrood, dat voor velen smaakte 'als de lekkerste cake'.
In de loop van april 1945 werden geleidelijk aan Noord- en Oost-Nederland bevrijd. In het westen werd de hongersnood alleen maar erger. De Nederlandse regering stelde nu voor om bommenwerpers voedsel te laten afwerpen. Na nogmaals moeizame onderhandelingen werd ook dit plan gerealiseerd. Van 29 april tot 8 mei 1945 werden - onder de codenamen Chowhound, Faust en Manna - door respectievelijk de Amerikaanse, de Canadese en de Britse luchtmacht boven een tiental plaatsen voedselpakketten afgeworpen. Zowel voor de bemanningen van de extreem laag vliegende bommenwerpers als voor de toeschouwers op de grond was het een aangrijpende belevenis. Het verzamelen en distribueren van de tienduizenden afgeworpen zakken en pakketten - die in hun val helaas een aantal slachtoffers maakten - was nog een heidens karwei. Ook deze pakketten, die niet eens uit Zweden kwamen, bevatten geen brood, maar alleen de ingrediënten ervoor.
Hoewel juist in die week het einde van de oorlog kwam, was de voedselhulp op dat moment harder nodig dan ooit. In vele landen van Europa moesten levensmiddelen trouwens nog jarenlang worden gerantsoeneerd. Tweeëneenhalf jaar na de oorlog was het brood in Nederland nog op de bon. In Zweden ook.
Vergelijk suède
Een zeer grote en dikke spijker wordt wel zweed genoemd. Deze spijkers zijn gemaakt van Zweeds ijzer, vandaar. Zweed is ook de benaming voor een bepaalde type (Zweeds) schip.
Zweedse gymnastiek, heilgymnastiek, werd ontwikkeld door Pehr Hendrik Ling (1776-1839). Zijn 'medische gymnastiek' vond wereldwijd navolging en speelt nog steeds een belangrijke rol.
Een Zweedse muil is een schoen zonder hiel, waarbij het voorstuk door een veter bijeen wordt gehouden.
Zweeds zwart is een zwarte verfstof die bestaat uit houtskoolpoeder met een bindmiddel.
ZWEEDS WITTEBROOD: Moderne W.P. v.d. vrouw (1968) 126; Scheepmaker Het Zweedse wittebrood (Baarn 1979); Ency. Brit. IS 13 (1979) 419; Hans Onderwater Operatie 'Manna': de geallieerde voedseldroppings apriVmei 1945 (Weesp 1985).
