(1899, uit het Engels) in orde
Wie zich verdiept in de herkomst van het woord okay, trekt een beerput open. Op de bodem daarvan ligt een enorme stapel papier. Er bestaan zeker dertig verschillende verklaringen voor deze uitdrukking. Zij zou afgeleid zijn van het Franse au quai 'op de kade', van de Haïtiaanse havenplaats Aux Cayes, of van de Indianentaal Choctaw, waarin oke staat voor 'het is zo'. Er zijn verklaringen die okay afleiden uit het Deens, Duits, Schots en Afrikaans. Ook wordt okay in verband gebracht met allerlei personen met de initialen 0.K. Met de Amerikaanse spoorwegbeambte Obadiah Kelly bijvoorbeeld, die ieder pakket dat hij in ontvangst nam met zijn initialen bestempelde. En met Old Keokuk, een indianenhoofdman die enkele verdragen met 'o.K.' ondertekende. Voeg daar nog een flinke stoet o.K.-ers aan toe: Amerikanen, Duitsers, Engelsen en vele anderen, en de chaos is compleet.
Gelukkig is er iemand die al deze theorieën uitgebreid heeft onderzocht. In 1963 en 1964 publiceerde de Amerikaanse hoogleraar Allen Walker Read een reeks van vijf artikelen - te zamen goed voor 104 dichtbedrukte pagina's - in het tijdschrift American Speech. Al voor Read hadden verschillende wetenschappers hun tanden in okay gezet; na Read nog een paar, maar geen enkele theorie is zo overtuigend als die van hem.
Wat wil het geval? De inwoners van de Amerikaanse stad Boston gaven zich in de zomer van 1838 met passie over aan het spelen met afkortingen. Het meest geliefd waren O.F.M. voor Our First Men, N.G. voor No Go, en S.P. voor Small Potatoes. Read geeft hiervan een indrukwekkende hoeveelheid voorbeelden uit kranten uit die tijd. Vaak spelde men de woorden ook nog eens opzettelijk verkeerd: zo stond de afkorting o.w. voor Oll Wright.
Oll Wright wordt beschouwd als de directe voorganger van o.K. Deze afkorting is voor het eerst aangetroffen in de Boston Morning Post van 23 maart 1839, in een artikel van Charles Gordon Greene. O.K. stond hier voor Oll Korrect, een opzettelijke verschrijving van all correct.
Die zomer waaide de afkortingenrage over naar New York. In de herfst van 1839 raakte New Orleans geïnfecteerd. De afkorting o.K. reisde mee, zoals Read omstandig aantoont.
Maar waar blijft nu de plaatsnaam? Die houdt direct verband met Martin Van Buren (1782-1862), indertijd Democratisch president van de Verenigde Staten. Van Buren was in 1837 tot president gekozen. Hij was geboren in Kinderhook, een dorpje in de staat New York dat in de 17de eeuw door Nederlanders was gesticht. Zijn bijnaam luidde 'The Fox of Kinderhook'.
De afkorting O.K. voor '011 Korrect' was ongetwijfeld in vergetelheid geraakt, als zij niet zo'n voorname plaats had gekregen in de felle politieke campagne van 1840. Whigs (voorlopers van de Republikeinen) en Democraten zochten naar nieuwe slogans en probeerden zich tegen elkaars aanvallen te verweren. De Democraten grepen daarbij terug op een oud recept: zij neutraliseerden scheldnamen door ze tot geuzennaam te verheffen.
Behalve voor 'de vos uit Kinderhook' werd president Van Buren uitgemaakt voor 'de tovenaar uit Kinderhook' en 'the Dutchman of Kinderhook' en 'Old Kinderhook'. De Democraten kozen nu Old Kinderhook tot geuzennaam. Op 23 maart 1840 richten zij The Democratie O.K. club op, om Van Buren te helpen aan een tweede termijn. o.K. werd een slogan, een strijdkreet. Aanvankelijk werd de betekenis geheim gehouden, maar na twee maanden verklaarden de Democraten dat het stond voor Old Kinderhook.
Tegen die tijd hadden de Whigs zelf ook al een verklaring verzonnen. 'o.K. - Velen vragen zich af wat de betekenis van de mysterieuze letters is', schreef een Whig op 2 april 1840 in de Daily Express. 'Welnu, het is Arabisch, moet andersom worden gelezen en betekent kicked out: uit het presidentiële paleis.'
Later kwamen ze met nog allerlei andere verklaringen, zoals: Off to Kinderhook, Orful Katastrophe, 011 Krying en een reeks die begon met Out of... gevolgd door onder andere Kash, Karacter, Kredit, Klothes en Klients.
Even hadden de Democraten spijt van hun nieuwe slogan, maar ze besloten eraan vast te houden. De daarop volgende campagne was zo hevig dat de uitdrukking O.K. zich als een olievlek over het land verbreidde.
Niet dat dit Martin Van Buren aan de overwinning hielp. 'De Vos van Kinderhook' werd in 1840 overtuigend verslagen door William Henry Harrison. Maar taalkundig gezien was Van Burens campagne een groot succes: o.K. begon aan een zegetocht die uiteindelijk aan het Nederlands de uitdrukkingen okay, oké, okee, okido en het wanstaltige okidoki zou toevoegen.
In 1848 deed Van Buren nog een gooi naar het presidentschap. Toen dat niet lukte, trok hij zich terug in Kinderhook, zijn onbetekenende geboortedorp, dat bijdroeg aan de populariteit van een afkorting die internationaal miljoenen keren per minuut wordt gebezigd.
Engels o.k. (1839); Duits o.k. (eind 19de eeuw); Frans o.k. (1869).
Storfer Wörter und ihre Schicksale (1935) 303-306; American Speech (verder Am. Sp.) 7 (1942) 126-128; Mencken American Language ( 19 474) 205-208; Allen Walker Read, 'The first stage in the history of "o.k."', in: Am. Sp. 28.1 (1963) 5-27; Idem, 'The second stage in the history of "o.k."', in: Am. Sp. 28.2 (1963) 83-102; Idem, 'The folklore of "o.k."', in: Am. Sp. 29.1 (1964) 5-25; Idem, 'Later stages in the history of "o.k."', in: Am. Sp. 29.2 (1964) 83-101; Idem, 'Successive revisions in the explanation of "o.k."', in: Am. Sp. 29.4 (1964) 243-267; Am. Sp. 31 (1966) 238; 'The etymology of ok again', in: Am. Sp. 40 (1975) 333-335; F.G. Cassidy 'OK - is it African?', in: Am. Sp. 46 (1981) 269-273; Hendrickson Dict. eponyms (1985) 239; Rey-Debove Dict des anglic. (19902) 640-641; Merriam-Webster new book of word hist. (1991) 329-331; OED (19932).
