sterke drank met heet water
Het moeten verschrikkelijke toestanden zijn geweest. Bijna dagelijks vielen er matrozen uit de touwen: ze bleven dood liggen, raakten ernstig verlamd of liepen fikse botbreuken op. Er werd gevochten, gestolen, gemoord en verkracht en regelmatig sloeg er iemand overboord.
De boosdoener: het officiële reglement van de Britse marine in de 18de eeuw, dat iedere opvarende recht gaf op een kwart liter sterke drank per dag; plus, naar believen, ruim vier en een halve liter bier. In de noordelijke wateren kostte dit de manschappen minstens hun lever. Maar in de hete tropen, waar brandy, arak en vooral rum werd geschonken, waren de gevolgen catastrofaal. Zowel voor de matrozen als voor de slagvaardigheid van de Britse marine.
Op 4 augustus 1740 besloot vice-admiraal Edmond Vernon hier iets aan te veranderen. Vanaf zijn schip de Burford in de haven van Port-au-Prince op Jamaica schreef hij aan de kapiteins van zijn vloot dat er 'some speedy remedy' moest komen tegen 'the swinish vice of drunkenness'. Het voornaamste probleem was volgens Vernon dat de matrozen 'hun drankrantsoen in één keer opdrinken zonder het te mengen om er the heat van af te nemen'. Vernon gaf de kapiteins alvast in overweging de dagelijkse portie sterke drank voortaan te vermengen met water en suiker.
Vice-admiraal Vernon stond bekend als een uiterst autoritaire man. Hij was op 12 november 1684 geboren in Westminster en had zich op zestienjarige leeftijd als vrijwilliger bij de Royal Navy aangemeld. Toen hij in 1739 het nauwelijks verdedigde Porto Bello (nu in Panama) op de Spanjaarden veroverde, werd hij in Engeland een volksheld.
Onder zijn matrozen was hij echter niet geliefd: hij was arrogant, driftig en had een vlijmscherpe tong. Bij de scheepsmaten stond Vernon bekend als Old Grog, naar zijn gewoonte om bij zwaar weer een overjas te dragen van grofgrein, grogram in het Engels, een grof wollen of haren weefsel dat oorspronkelijk uit Frankrijk kwam en daar gros grain heette.
Vernon duldde geen tegenspraak en dus kon op 21 augustus 1740, uit naam van alle kapiteins en chirurgijns, per decreet worden meegedeeld dat iedere 'half pint of rum' voortaan zou worden aangelengd met een kwart pint water. De rum moest aan dek door de commandant van de wacht worden verdund en zou voortaan in twee porties worden uitgedeeld: om elf uur 's ochtends en om vijf uur 's middags. 'Good husbandmen', zo vermeldde het decreet, kregen toestemming de oorlam op smaak te brengen met uit eigen zak betaalde suiker en citroenen.
De matrozen hadden er zwaar de pest over in. Ze doopten het nieuwe brouwsel eerst Old Grog's drink (ook wel ration of mixture) daarna Grog's drink en vervolgens kortweg grog. Maar dronkenschap en ongelukken liepen snel terug en binnen korte tijd werd de grog voor de hele Britse marine verplicht en populair. Al in 1781 dichtte dr. Thomas Trotter, een oude varensgezel van Vernon:
A mighty bowl on deck he drew
And filled it to the brink;
Such drank the Burford's gallant crew
And such the Gods shall drink;
The sacred robe which Vernon wore
Was drenched within the same;
And hence its virtues guard our shore
And grog derives its name.
Ook taalkundig was de grog een groot succes. In het Engels ontstonden tientallen samenstellingen en in het Nederlands kennen we nog altijd groggy voor 'onvast op de benen, waggelend, dronken of suf' en de grog- of grokstem voor een 'schor stemgeluid'.
Met Old Grog zelf liep het minder goed af. Hij behaalde geen militaire successen meer en als parlementair vertegenwoordiger van het graafschap Ipswich maakte hij zich buitengewoon ongeliefd - geheel anders dan zijn voorganger Francis Negus, uitvinder van de negus (z.a.).
Old Grog stierf op 30 oktober 1757, 73 jaar oud.
