Geen ‘uiltje knappend’ maar: gestorven. Doodgaan is weliswaar een doodgewoon woord, toch zul je het maar zelden tegenkomen in rouwadvertenties of condoleancebrieven. Daarin wordt eerder gesproken over: heengaan*; afscheid* moeten nemen; inslapen*, en andere min of meer verhullende termen. De bijbel is vaak een belangrijke inspiratiebron voor dergelijke metaforen (vanwege de troostfunctie?): ‘en indien Christus niet is opgewekt, dan is uw geloof zonder vrucht, dan zijt gij nog in uw zonden.
Dan zijn ook zij, die in Christus ontslapen zijn, verloren.’ (Kor. 15:17-18). De slaapmetafoor vinden we ook terug in andere talen. ‘In de Heer ontslapen’ betekent: gestorven zijn als gelovige. In het Engels wordt dat: ‘asleep (in Jesus)’. Verder is de beeldspraak ook in het Frans gebruikelijk: ‘dormir’; ‘reposer’ en in het Duits: ‘einschlafen’.
In uwe onschuld ontslaapende zult gy het loon uwer deugd ontfangen.
Betje Wolff: Historie van den heer 'Willem Leevend. 1784-1783
Misschien zal ik, als er net een meeuw overvliegt, naar boven wijzen. En zij zullen zeggen: o, in vrede ontslapen dus. Ja, in vrede ontslapen, zal ik antwoorden, in ijskoude vrede.
]an Wolkers: Gesponnen suiker. 1963
Ik heb een droeve mededeling, beste jongens. Jullie klasgenootje Petertje Hoffman is vorige week ontslapen.
Hans Hoenjet: De wraakengel. 1989
Voor de harde kern van vredesgroepen is Kees Koning toch een martelaar. Dat was hij bij zijn leven, dat is hij nu hij is ontslapen in de Heer.
Vrij Nederland, 03-0 8-96
Het is waar, ik ga weer terug in het mijnenveld van de taal. Net als met die advertentie: ‘Mijn man is dood.’ Waarom was dat de enige zin die bij me opkwam? Omdat dat de enige zin was die staccato door mijn hoofd ging toen Ischa dood was. Waarom gaat iemand verzinnen: ‘Heden ontsliep tot mijn leedwezen....’
Elisabeth Lockhorn: Geletterde vrouwen. 1996
