gemeente in het noord-westen van NoordBrabant, gelegen aan het Hollands Diep, omvattende het stadje Klundert, een deel van de kerkdorpen Moerdijk en Noordhoek, alsmede de buurtschappen De Druif, ’t Hoekske, Lochtenbrug, Noordschans, Pelikaan, Toodevaart en Tannekreek.
Klundert dat vroeger Niervaart heette, telt 6.504 inwoners (1984) en is 4466 ha groot. Ze maakt deel uit van het Stadsgewest Breda en grenst aan de gemeenten Hooge en Lage Zwaluwe, Zevenbergen, Standdaarbuiten, Willemstad en Fijnaart en Heijningen.
Wapen: Het wapen, dat op 20 febr. 1816 werd bevestigd door de Hoge Raad van Adel, is van sabel met drie sautoirs (Andrieskruisen) van goud, waarvan er twee bovenin het wapen en één onderin staan. Het midden van het wapen is een abysme van lazuur, beladen met een klimmende leeuw en bezaaid met turven, alles van goud. De gemeentevlag die de raad der gemeente bij besluit van 26 juni 1979 heeft vastgesteld, bestaat uit een gouden (gele) ondergrond en is verdeeld in twee gelijke banen geel, gedeeld door een golvende baan van blauw. In de bovenste gele baan staan twee Andrieskruisen en in de onderste baan één. De kleuren en symbolen zijn ontleend aan het wapen van de gemeente; de Andries-kruisen herinneren aan het oude geslacht van Strijen, dat het eerst Niervaart bezat. In de golvende baan kan men de rivier of kreek zien waaraan Klundert ontstond.
In een verder liggende symboliek is tot uitdrukking gebracht dat de gemeente Klundert in feite in twee fasen is ontstaan, nl. in de 13de en de 16de eeuw, gescheiden door een lange periode van overstromingen en verval. Geschiedenis: Het stadje Klundert heeft zijn opkomst vooral te danken aan de gunstige ligging aan goed vaarwater. Rond 1250 ontstond hier, in het eilandengebied tussen Mark en Buttervliet (Hollands Diep), temidden van turfgraverijen en zoutwinningen, aan een riviertje van dezelfde naam het dorp ,,Die Overdraghe”. Er werd, toen dit riviertje verzandde een nieuwe vaarweg, ,,De Niewervart” gegraven en daarmee veranderde ook de naam van het dorpje, dat voortaan Nieuwervaert of Niervaert heette, waaraan later ,,De Clundert” werd toegevoegd.
Op 7 september 1357 schonken Boudewijn en zijn echtgenote Aleid, heere en vrouwe van Praet van Putte en de Striene het dorp een handvest met stedelijke rechten. In 1362 werd de heerlijkheid Niervaart afgescheiden van de heerlijkheid Strijen en Jan van Polanen van de Leek gegeven. Door het huwelijk van diens dochters, Johanna van Polanen, met Engelbrecht van Nassau in 1403, kwam de heerlijkheid in het bezit van het huis van Nassau, de latere Oranjes. Tot 1881 zijn dan ook de onder de gemeente Klundert gelegen landerijen persoonlijk bezit van een lid van het Oranjehuis gebleven; toen werden ze overdragen aan de staat en verder als staatsdomein beheerd.
In 1420 werd het stadje grotendeels door brand verwoest en het jaar daarop werd het door de St.-Elisabethsvloed overspoeld. Maar steeds weer wisten de inwoners met taaie volharding de aangerichte schade te herstellen, ze weigerden eenvoudig zich gewonnen te geven. In 1582 werd Klundert door prins Willem I met wallen omringd en ging zij deel uitmaken van de zuidelijke vestinggordel van Holland. Als dank voor haar inspanningen schonk prins Maurits de stad in 1621 het monumentale raadhuis.
In 1793 vonden de oprukkende Franse troepen hier de eerste tegenstand (o.I.v. kapitein baron Von Dopf) in ons land. Anderhalve eeuw later, in 1944 werd de stad door terugtrekkende Duitse troepen in brand gestoken, terwijl de stormvloed van februari 1953 de gemeente voor 90" n onder water zette Maar ook deze rampen wisten de inwoners te boven te komen.
In de zgn. ,,Franse tijd” was men weliswaar begonnen met het slechten van de vestingwerken, maar aan deze afbraak is in 1931 een halt toegeroepen en is zelfs een begin gemaakt met de restauratie van wallen en grachten. Dit herstel heeft bijna vijftig jaar geduurd, maar kon in 1979 worden voltooid met het herstel van Verlaatsheul en de „Stenen Poppe”; inmiddels was ook van 1951-53 het in Vlaams-Renaissance stijl gebouwde raadhuis geheel gerestaureerd. Voor het geheel van restauratiewerkzaamheden kreeg de gemeente Klundert in 1981 de internationale „Europa Nostra Reward”. Bedevaartsoord: In de 14de en 15de eeuw is Klundert bedevaartsoord geweest. Omstreeks 1300 had ene Jan Bautoen in Niervaart bij het turfsteken een hostie gevonden, die bij het aanraken bloed vertoonde. Ze werd naar de kerk gebracht, waar mensen genezing van ziekten en kwalen vonden.
Later, toen Klundert weer eens door het water werd bedreigd, werd de hostie naar Breda gebracht, waar sinds 1449 een stille omgang werd gehouden. Omstreeks 1500 schreef Jan Smeken in opdracht van de heren Van Breda ’Tspel van den Heilighen Sacramenten van den Nyeuwervaert”, dat jaarlijks werd opgevoerd. De hostie ging bij de beeldenstorm van 1566 verloren.
Bevolking: Landbouw was vanouds de belangrijkste bron van bestaan. Er waren oudtijds ook een stoomhoutzaag-, een windkoren-, een stoomkoren- en een oliemolen, een leerlooierij, een bierbrouwerij, scheepstimmerwerven en een stoommeelfabriek. Klundert kreeg in 1937 als eerste in Noord-Brabant een warmwaterroterij.
Later werd de industrie hier vooral bepaald door de meubel- en timmerfabriek. De landbouw zorgt vooral voor suikerbieten en champignons. Daarnaast kent het kerkdorp Moerdijk nog de beroepsvisserij.
Samen met de gemeente Hooge en Lage Zwaluwe, Klundert en Zevenbergen is het Industrieën Havenschap Moerdijk opgericht, waartoe ook de gemeente Breda en de provincie NoordBrabant zijn toegetreden. De gemeente is ook vertegenwoordigd in de Gewestraad Stadsgewest Breda.
Monumenten: Het uit 1621 daterende en in Vlaams-Renaissance stijl gebouwde stadhuis, met de typerende afwisseling van natuursteen met rode en gele baksteen, werd in de jaren 1951 tot 1953 geheel gerestaureerd.
De Prinsenhof, voormalig verblijf van prins Maurits. vervolgens de woning van de rentmeester der Oranje’s en tenslotte onderdeel van een bejaardenhuis.
De vestingw allen uit 1583 met het gerestaureerde voorwerk „De Suijkerberch”, de verdedigingstorentjes „De Stenen Poppe”, en dubbele grachten aan de zuidoost- en noordzijde van de stad. In de noordelijke wallen bevindt zich een prachtig gewelfde sluis, de zgn. „Verlaatsheul” uit 1769.
Overheidsinstellingen e.d.: gemeentehuis, Stadhuisring 1; politiebureau, Mauritsweg 47c; postkantoor, Poststraat 2.
Nutsbedrijven: gas: Intergas, Warandelaan 2, Oosterhout; water: Noord-West-Brabant, Doornboslaan 37, Breda; elektriciteit: PNEM, Brugstraat 7. Zevenbergen.
Onderwijs: Klundert heeft vier scholen voor basisonderwijs (2 prot. chr., 1 r.k. en 1 neutraal), een school voor chr. individueel onderwijs, een gem. technische school en een interconfessionele MAVO.
Sportaccommodaties: Naast gymnastieklokalen, sport- en speelvelden en tennisbanen is er een overdekt zwembad, Nieuw Niervaert.
