De tak van nijverheid waarbij metalen als grondstof worden gebruikt. Hierbij worden veel verschillende bewerkingen toegepast, zoals gieten, walsen, trekken, torsen, smeden, persen, draaien, schaven, boren, frezen, slijpen, lassen, klinken en solderen.
De eigenschappen van het gebruikte metaal en de aard van het te maken werkstuk bepalen welke werkzaamheden moeten worden uitgevoerd. Voor een aantal ervan zijn zeer nauwkeurige en kostbare machinerieën en precisie-instrumenten ontwikkeld.De metaal- en metaalwarenindustrie is zeer veelsoortig. Om enkele specialisaties te noemen: zowel de blikemballagefabrieken behoren ertoe als de scheepswerven en zowel de loodgieterij als de machineindustrie. Zelfs de →goud- en zilversmederij zou er feitelijk toe gerekend kunnen worden.
In de Zaanstreek heeft de metaalnijverheid pas sinds de tweede helft van de 19e eeuw enige omvang gekregen. Daarna werd zij voor de streek van toenemend belang. Toen de molens, met hun voornamelijk van hout vervaardigde gaandewerk, werden vervangen door fabrieken, ontstonden ook bedrijven die zich bezighielden met machinebouw. Bestaande smederijen specialiseerden zich in machine-reparatie. Tezelfdertijd ontwikkelde zich de blikemballage-industrie en gingen scheepswerven over tot het bouwen en afwerken van metalen casco's. Andere bedrijven richtten zich op de bouw van bijvoorbeeld bruggen, kranen en liften, de vervaardiging van ijzeren vaten et cetera.
In deze encyclopedie is in een aantal trefwoorden de in de Zaanstreek uitgeoefende metaalindustrie behandeld; verwezen wordt naar →blikfabricage, →loodverwerkende bedrijven, →machine-industrie, →metaalgieterij, →scheepsbouw, →smederijen en naar de namen van een aantal afzonderlijk opgenomen bedrijven op het uitgebreide terrein van de metaalnijverheid.
Zie ook: →Economische geschiedenis 3.7.2.
