Nieuwe Groninger Encyclopedie

P. Brood, A.H. Huussen en J. van der Kooi (1999)

Gepubliceerd op 20-09-2021

Aardmannetjes

betekenis & definitie

Eerdmantjes is de Groninger benaming voor kabouters, kleine demonische wezens die in huis (onder de haard) of in het veld, met name aan de noordzijde van wierden, kerkhoven en zeedijken, onder de grond wonen. Al naar gelang het gedrag van de mensen en hun humeur zijn ze behulpzaam of kwaadaardig.

Soms leggen ze hun kinderen bij mensenkinderen in de wieg of ze wisselen ze om (zie ook heksen). Ze worden ook estermantjes genoemd omdat ze niet hoger dan een ester (estrik, vloertegel) zijn. Ze heetten ook ork(e) (een woord dat nog voor een erg klein kind word gebruikt), of (op het Hogeland) spenèlmbottjes (bottjes = baardjes) of spinn(ell)eboardjes. Grauwkes zijn zwarte kabouters, die onder heggen en ruigten wonen en ’s avonds voor de dag komen. Kleine kinderen worden er bang mee gemaakt (kinderschrik).Korte, dikke kalken rookpijpjes met een kleine kop, die wel in de grond gevonden worden, noemt men aardmanspijpjes. Zie ook aulken, sokkeraaiwyfkes, torenmannetjes.

Lit.: Ter Laan, Volksleven II, 6, 38, 51, 76, 148, 197; Huizenga-Onnekes, Volksverhalen 29-30; R. Westerhoff, Oudheidkundige verhandeling (...) betrekkelijk de kleine aardpijpjes (Groningen 1860).