Gemak, necessarium (garderobe), onderdeel van de woningarchitectuur. In de M.e. vrij belangrijk, in XVII-XVIII verwaarloosd. Tegen eind XVIII treedt een verbetering op van de hygiënische toestanden (‘lieux à l’anglaise’ in Trianon te Versailles).
In de m.e. burcht dienden als zodanig arkelachtige uitbouwsels boven de gracht. In de grote kastelen, b.v. die van de Duitse Orde, ondergebracht in op enige afstand van het hoofdgebouw staande torens, bereikbaar via een luchtbrug ( (zie) Dansker). In grote huizen streefde men er in XV naar elk vertrek zijn eigen garderobe te geven.
De kloosters waren van het begin af voorzien van uitgebreide latrines, in Cluny met 45 zitplaatsen. Zij waren geïsoleerd door een geknikte gang (St.-Gallen) of anderszins en lagen in een rij achter de (zie) dormter (E. ‘reredorter’). Waterspoeling was al in XII bekend, b.v. in Canterbury.
