Christelijke encyclopedie

F.W. Grosheide (1926)

Gepubliceerd op 08-01-2020

Instinct

betekenis & definitie

(van het Latijnsche woord instinctus = aanprikkeling) duidt het complex aangeboren strevingen en vaardigheden aan, waardoor levende wezens in staat zijn zonder overleg doelmatige handelingen te verrichten. Eduard von Hartmann omschrijft het instinct als „ein zweckmassiges Handeln ohne Bewusstsein des Zweckes”.

Bij den mensch is het instinctieve leven wel aanwezig, maar het komt op den achtergrond te staan, omdat de meeste doelmatige handelingen gepaard gaan met bewuste doeleinden. Bij het dier is het instinct veel krachtiger ontwikkeld.

Door instinct gedreven komt het zonder overleg tot zeer doelmatige handelingen. Instinctief puurt de bij honig uit de bloem, maakt de zwaluw haar nest, weeft de spin haar web en bereidt de mier haar brood in den zomer.

Prof. Buytendijk omschrijft in zijn mooie boekje Psychologie der dieren, Haarlem, 1920, bl. 88, het instinct der dieren aldus: „het instinct is de psychische grond voor een handelingscomplex, dat het dier van nature verricht, onder bepaalde voorwaarden van tijd en plaats, van prikkels van buiten en van invloeden binnen uit het lichaam komende, en welks handelingscomplex bestaat uit een reeks van enkelvoudige handelingen, die volgens vaste wetten van elkaar afhangen en elkaar opvolgen”.