Pauwfazanten of spiegelpauwen behoren tot een aparte, uit een zestal soorten bestaande en aan de echte fazanten gelieerde groep die, als nagenoeg alle fazanten, in Azië thuishoort. Ofschoon wat minder sprankelend van kleur dan pauwen, zijn het toch bijzonder fraaie vogels, vooral de mannetjes met de extra grote en in verschillende tinten glanzende ‘ogen’ die ze op de vleugeldekveren dragen.
Het toch al ingewikkelde ceremonieel dat aan een fazantehuwelijk voorafgaat, is bij deze groep nog wat uitgebreid. Na al krabbend en gravend in de grond een lekker hapje te hebben gevonden, een worm, een tor of iets dergelijks, stevent de haan met zijn vondst naar het wijfje of roept het naar zich toe. Hij speelt dan een ‘geraffineerd’ spelletje met het wijfje, dat bij het zien van de lekkernij haastig komt opdraven. Zodra ze in zijn buurt komt, gaat de haan in zijn mooiste pronkhouding staan, terwijl hij haar het hapje toegooit. De fraaie vleugels en staart worden uitgespreid, waarna hij langzaam op de hen toegaat, de dichtstbijzijnde vleugel laag, de andere omhoog. Hij kruipt als het ware over de grond, gooit de kop naar één kant en laat voortdurend luide schreeuwen horen.
Draait het wijfje, een beetje overbluft door zijn avances, zich van hem af, dan zwenkt hij met haar mee. Soms is ze zo geschrokken dat ze op de vlucht slaat. In dat geval begint de haan opnieuw, met lekkere worm en al. Gewoonlijk wordt het wijfje de eerste keer al in een stemming gebracht die haar rijp maakt voor de paring. De haan speelt het spelletje heel geraffineerd … In gevangenschap willen pauwfazanten soms wel eieren leggen, maar van broeden komt meestal niets terecht. In Artis wordt dan vaak gebruik gemaakt van het onvolprezen Japanse zijdehoentje, dat zich zonder meer over de eieren ontfermt, ze trouw uitbroedt en vervolgens de te voorschijn gekomen jongen verzorgt. De meeste fazanten houden er kippekuikenmanieren op na: ze pikken direct zelfstandig in het voer als moeder het voordoet en scharrelen al heel gauw op eigen houtje rond. Pauwfazantjes zijn veel minder onafhankelijk. Ze blijven dicht bij moeder, bij voorkeur onder haar lange staart. Daar trippelen ze lekker beschut achter haar aan.
Zelf zoeken ze geen voedsel; het wordt ze de eerste weken door hun moeder aangeboden. Voor pleegmoeder kip is dat een moeilijke zaak. Ze begrijpt aanvankelijk niet veel van het vreemde gedrag van haar ‘kinderen’, die onder haar veel te kleine staart proberen te kruipen en niet eten als zij het zegt. Een Japans zijdehoentje staat echter voor niets. Altijd weet ze de kuikens duidelijk te maken dat en hoe ze moeten eten. In Artis hebben we zelfs gezien dat ze, geheel tegen haar natuur in, de jongen een hapje voorhield.
■ Totale lengte gewone pauwfazant 70-75 cm; wijfje 45-50 cm.
Bruinachtig. Aan borst en buik lichte dwarsstreepjes. Ogen op vleugels: paarsachtig met donkere en lichte ring. Ogen op staart: groen met donkere of lichte ring. Lichte keel en wangen. Wijfje heeft alleen op vleugels donkerbruine ogen.
Voedsel: Insekten, larven enz.; vruchten, bessen e.d.
In kuiltje in grond 2 eieren; wijfje broedt 20-22 d. en voert jongen.
Eén der soorten, de Palawan-pauwfazant, is in wild (Philippijnen) ernstig bedreigd. In gevangenschap leven er ca. 100; komen moeilijk tot broeden. Zie ook fazanten.
Peacock Pheasant • Spiegelpfau • Éperonnier
Polyplectron bicalcaratum.
