Ieder die in de Middellandse Zee het al dan niet besnorkelde hoofd enige tijd diep in het heldere water heeft gestoken om een glimpje op te vangen van de weergaloze fauna daar beneden, zal girellen hebben gezien, fraaie, bontgekleurde, wat langgerekte, bedrijvige visjes. Zij die zich niet voor het dierenleven interesseren, zullen met de visjes kennis hebben gemaakt, minder fraai en bedrijvig, middels de bouillabaisse, waar ze een belangrijk bestanddeel van zijn.
Ieder op zijn manier heeft dan een lipvissoort leren kennen, een van de zeshonderd soorten die er in de zeeën leven. De girellen behoren tot de kleintjes; de familie kent reuzen van een dikke drie meter lang. De meeste zijn vaak heel mooi gekleurd, vooral de soorten die zich tussen de koralen ophouden, en zijn nogal eens variabel van kleur. Dat wil zeggen: de jongen zien er heel anders uit dan de volwassen dieren. Ze kunnen als jonge vissen een fel egale kleur hebben die later plaats maakt voor een meer of minder opvallend streeppatroon. Door bepaalde vergroeiingen van de vinnen kunnen ze zelfs een ander model krijgen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat jong en oud nogal eens als verschillende soorten zijn beschouwd. Over het algemeen zijn lipvissen niet bepaald vriendelijke dieren; merendeels staan ze bekend als rovers. Ze hebben gewoonlijk een paar fikse tanden in de bek, die een beetje schuin naar elkaar staan en aldus een klein, venijnig tangetje vormen, waarmee allerlei gedierte kan worden gekraakt en, in geval van een wat verlengde snuit, prooidieren uit holletjes tussen de koralen worden gehaald. Of waarmee andere vissen kunnen worden toegetakeld. Vaak hebben ze het op de ogen van andere vissen voorzien, net als de ►trekkervissen. Het is daarom best te begrijpen dat heel wat koraalvissen een donkere streep op de kop hebben die over de ogen heen loopt en deze zo veel minder opvallend maakt. Bovendien hebben ze dan vaak bij de staart een duidelijk zichtbaar namaakoog, dat de aandacht en aanval van de ogenpikker moet trekken, respectievelijk moet afleiden.
Lipvissen zwemmen anders dan de meeste vissen. In plaats van door wrikkende bewegingen van de staart, bewegen zij zich voort met behulp van de borstvinnen; met de staart wordt alleen gestuurd. Slapen doen ze weggekropen in het zand of op een zij liggend op de bodem. Een enkeling hult zich ’s nachts in een soort slijmhoes, zoals dat ook bij de ►papegaaivissen wordt aangetroffen. Bij gevaar werken ze zich eveneens vliegensvlug in en onder het zand.
Door een aantal onderzoekingen van de laatste tien jaar heeft een aantal lipvissen grote bekendheid gekregen als zogenaamde ►poetsvissen. Zij blijken zich als taak te hebben gesteld andere vissen te ontdoen van parasieten en afgestorven weefsel. Die lipvissoorten zijn niet de enige die er een schoonmaakbedrijf op na houden; ook in andere families zijn zulke specialisten te vinden. Bepaalde garnaaltjes doen hetzelfde.
Het meest verbluffende van de poetserij is eigenlijk dat de lipvissen, die gewoonlijk tot de kleinere soorten behoren, ook vissen behandelen, tot in de bek toe, waardoor ze met een enkele hap zouden kunnen worden verzwolgen. De vis die onder handen wordt genomen laat het echter met graagte toe. Ja, hij is er veelal zelfs speciaal voor naar de poetsvis gekomen!
Het is, zoals gezegd, maar een beperkt aantal soorten lipvissen dat zich met het schoonmaakbedrijf bezig houdt. Daarvan doen enkele het alleen maar in hun jeugd; andere slechts incidenteel, als het zo uitkomt.
