De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Veerton of veertrommel

betekenis & definitie

uurwerkonderdeel bestaand uit een holle metalen cilinder waarin de spiraalveer is opgeborgen. het buitenste eind van de spiraal is bevestigd aan de wand van de trommel, het binnenste eind aan de spil die door de trommel gaat. Bij uurwerken uit de 18de eeuw en daarvóór is de veerton niet door een rad met het uurwerk verbonden, maar door een snaar of een ketting, die langzaam om de trommel wordt gewonden en tegelijkertijd van de snek wordt afgewonden waarmee het andere eind verbonden is.

Bij latere uurwerken is de snek vaak weggelaten: in dat geval staat de trommel regelrecht in verbinding met het uurwerk via het trommelrad. Het opwinden vindt dan plaats door de sleutel op de trommelspil te steken, terwijl de trommelas in de opwindrichting slippend gemaakt is door tussenvoeging van een palrad. De werking van het uurwerk wordt daarbij niet zoals bij de snek onderbroken. Om te voorkomen dat de veer door te strak opwinden wordt stukgedraaid is op het trommelrad een stuitpal aangebracht in de vorm van een Maltezer kruis, waardoor ruimschoots vóór het kritieke moment verder opwinden onmogelijk is.