De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Spillegang

betekenis & definitie

oudst bekende echappement (verm. 13de eeuw), tevens oudste der terugwerkende gangen, tot eind 19de eeuw een van de meest voorkomende gangen van klokken en horloges. De spillegang bestaat uit het schakelrad waarvan de tanden zich niet in het vlak van het rad bevinden, maar loodrecht hierop zijn geplaatst (vanwege deze vorm ook wel kroonrad genoemd) en een langs het rad liggende spil met twee uitstekende bladen (lepels), die door de tanden van het schakelrad beurtelings in tegenovergestelde richting worden weggedrukt. de lepels maken een hoek van ca. 90 met elkaar.

Bij de oudste uurwerken werd als regelorgaan de foliot of de balans gebruikt. In dit geval zijn het schakelrad en de lepelspil verticaal in het uurwerk bevestigd. Na de uitvinding van de slinger werden schakelrad en lepelspil ook horizontaal aangebracht.