De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Jacobsstaf

betekenis & definitie

graadstok of graadboog, eenvoudig astronomisch navigatie-instrument, vanaf ca. 1300 op zeeschepen in gebruik. Hij bestaat uit een graadstok uit hout of ivoor van 1 à 1,5 m lengte met een verschuifbaar kruishout.

De waarnemer plaatst het einde van de graadstok tegen de wang en schuift vervolgens het kruishout in een zodanige positie dat de onderste arm de horizon raakt terwijl de bovenste met het eind precies voor de zon komt. Op de plaats waar het kruishout zich op de graadstok bevindt kan men de gemeten hoogte aflezen. Aan het eind van de 16de eeuw wordt de Jacobsstaf opgevolgd door het daviskwadrant; het duurde echter nog tot in het midden van de 18de eeuw voordat hij helemaal in onbruik was geraakt.