Gewetensgevangene is een term die door Amnesty International wordt gebruikt om degenen aan te duiden die gevangen worden gehouden of in hun bewegingsvrijheid worden beperkt vanwege hun politieke, godsdienstige of andere overtuiging, etnische afkomst, geslacht, seksuele oriëntatie, kleur of taal; en die geen geweld hebben gebruikt of gepropageerd.
De bredere categorie van politieke gevangenen omvat ook degenen die wel geweld hebben gebruikt of gepropageerd. In 2007 waren er volgens Amnesty International gewetensgevangenen in zo'n 60 landen. In dat jaar kwam de organisatie op voor gewetensgevangenen in onder meer Cambodja, Eritrea, Ethiopië, Oezbekistan, Griekenland, Marokko, Myanmar, Rusland/Tsjetsjenië, Syrië, Sudan, Iran, Maldiven en Jemen. Het aantal gewetensgevangenen is sinds de jaren negentig afgenomen, doordat veel landen een democratische hervorming doormaakten en gewetensgevangenen vrijlieten. Maar gewetensgevangenen zijn er nog altijd in tientallen landen en enkele landen houden grote aantal gewetensgevangenen vast. Tot die laatste landen behoren China, Cuba, Iran, Birma (Myanmar), Saudi-Arabië en Syrië. Gewetensgevangenen zijn veelal te vinden onder schrijvers (censuur), journalisten, leden van de vakbeweging en mensenrechtenverdedigers.
Gewetensgevangenen zitten overigens niet altijd in de gevangenis. Sommigen zijn onder huisarrest geplaatst of gedwongen opgenomen in een psychiatrische inrichting. Amnesty keert zich ook tegen het gedwongen in ballingschap sturen van mensen vanwege hun geweldloos uitgedragen politieke opvattingen.
