noemt men de diffusie tussen 2 mengbare vloeistoffen door een wand heen, die ze scheidt. Is zulk een wand of membraan semipermeabel, d.w.z. laat deze wel het oplosmiddel (i.h.a. water) door, maar de opgeloste stof niet, dan gaat er door die membraan water naar de vloeistof met de hoogste concentratie, hetgeen door een osmometer is aan te tonen.
Dit toestel bestaat uit een bak, waarin water wordt gedaan, en een kleinere, met een grote kurk gesloten bak met semipermeabele wand, geheel gevuld met de oplossing. Door de kurk wordt een open glazen buis gestoken. De binnenbak is uit poreus aardewerk vervaardigd, waarin door inwerking van GuSO, op K,Fe (en), de semipermeabele wand is verkregen. In de buis ziet men dan de vloeistof omhoog gaan tot een evenwicht ontstaat, waarbij de vloeistofzuil boven de binnenbak door haar druk een verdere doorgang van water belet. Deze druk noemt men de osmotische druk. Deze is bij suikeroplossingen afhankelijk van het aantal opgeloste moleculen, bij zouten door het aantal ongesplitste moleculen — het aantal ionen, waarin een groter of kleiner deel der moleculen is gedissocieerd.De o. is van grote betekenis voor de planten en dieren. De binnen het celprotoplasma gelegen vacuolen van een plantencel bevatten opgeloste sloffen, daar gekomen door een stofwisselingsproces. Die oplossing trekt door o. water aan uit de omgeving, daar het plasma semipermeabel is. Door die wateropname zetten de vacuolen zich uit en drukken het protoplasma tegen de celwand, waardoor de turgor ontstaat. Deze druk is afhankelijk van de concentratie van de vacuolen-oplossing, welke concentratie is te meten door na te gaan bij welke concentratie van een oplossing, waarin bepaalde plantencellen worden gelegd, het plasma loslaat van de celwand, wanneer dus plasmolyse optreedt. Men bepaalt aldus de osmotische waarde. De binnen- en buitenvloeistof hebben bij het optreden van plasmolyse eenzelfde osmotische waarde, ze zijn dan isotonisch.
Rode bloedlichaampjes barsten als ze in een vloeistof worden gebracht met een lagere osmotische druk dan binnen deze cellen aanwezig is, doordat water door de semipermeabele wand naar binnen dringt. Is de osmotische druk aan de buitenkant hoger dan schrompelen ze ineen, in een isotonische oplossing (physiologische oplossing) behouden ze hun normale vorm.