Agrarisch Encyclopedie

Veerman (1954)

Gepubliceerd op 21-01-2021

Claviceps

betekenis & definitie

is een gesl. van de Ascomyceten, gekenmerkt door paarse sclerotiën, die bekend staan onder de naam moederkoren. Uit deze sclerotiën ontstaan in het voorjaar kleine vleeskleurige tot donkerpaarse paddenstoeltjes, in de hoedjes waarvan de peritheciën met de zeer lange en dunne kleurloze ascosporen worden gevormd.

Deze sporen kunnen de geopende bloemen van rogge en andere granen en grassen infecteren, als gevolg waarvan een mycchum ontstaat, dat in een suikerhoudende vloeistof (honingdauw) talrijke conidiën afsnoert. Door de zoetachtige geur van de druppels honingdauw, die buiten de bloemen treden worden vooral vliegen gelokt, die aan hun snuit de sporen naar gezonde bloemen overbrengen, als gevolg waarvan een nieuwe infectie optreedt. Na enige tijd houdt de honingdauwvorming op en ontstaan de sclerotiën. De moederkoren-sclerotiën bevatten talrijke alkaloiden, waarvan een aantal zeer giftig is, terwijl andere medische toepassing vinden zoals het ergometrine, dat de contractie van de uterus teweegbrengt en na bevalling als bloedstelpend middel wordt gebruikt.

Als gevolg van de giftigheid van de sclerotiën zijn in vroegere eeuwen - mede in verband met de eenzijdige voeding met roggemeel — ernstige epidemieën opgetreden onder de volkeren van Eur. Het gangreen was een zeer gevreesde ziekte, waarbij de ledematen langzamerhand wegteerden. Ook de kriebelziekte is een gevolg van een vergiftiging door moederkoren. Thans komen vergiftigingen door moederkoren bij de mens niet of uiterst sporadisch voor.

De verbeterde cultuuromstandigheden en de betere schoning van het zaad hebben gemaakt, dat althans in de meeste landen van W. Eur. moederkoren zeldzaam is geworden. Behalve rogge zijn cr talrijke grassen, zoals b.v. Lolium, Dactylis en Festuca, vatbaar voor C.microcephala en C.purpurea. Op de andere granen wordt moederkoren slechts sporadisch aangetroffen. In verband met de betekenis van ergometrine en de schaarsheid van het natuurlijk product worden thans in verschillende landen proeven genomen met het kunstmatig kweken van moederkoren op rogge.

< >