Cichorium intybus L., fam. Compositae.
C. is een overblijvende, kruidachtige plant, die in het eerste jaar, door verdikking van de hypocotyle as, een vlezige wortel ontwikkelt. Op de doorsnede ziet men aan de binnenzijde een sterk ontwikkelde, sappige hout cilinder, met daaromheen de bast en de schorslaag waarin zich talrijke vaten met melksap bevinden. De reservestoffen bestaan voor een groot enc! uit inuline en suiker.De sterk ontwikkelde bladrozet wordt in het tweede groeijaar door een sterk vertakte bloemstengel vervangen. Naar boven toe nemen de bladeren in grootte af. De lichtblauwe bloemhoofdjes hebben twee kransen omwindselblaadjes en bevatten relatief weinig bloemen. De vrucht is een 4- of 5- kantig dopvruchtje met een getand randje zonder vruchtpluis.
C. is een inheems landbouwgewas, waarvan de dikke wortel wordt verwerkt tot ‘koffiesurrogaat’ (peekoffie). Bij de verwerking wordt de wortel in de vaak coöp. drogerij gewassen, in kleine stukken gesneden en gedroogd en in de branderij geroosterd en ten slotte gemalen. Bij het roosteren van de wortels wordt de inuline omgezet in caramel. De bitterstof van de verse wortels gaat bij het roosteren grotendeels verloren. Soms wordt bij het roosteren vet of glycerine toegevoegd. Dit heeft een gunstige invloed op de geur van het eindproduct, de peekoffie. Indien zetmeelstroop wordt toegevoegd, draagt het eindproduct de naam van c.
Toevoeging van zetmeelstroop voor het roosteren verhoogt het caramelgehalte. Toevoeging na het roosteren geeft het eindproduct een zoete smaak. G. is een arbeidsintensief gewas en wordt vooral verbouwd op zandgrond. De teelt lijkt op die van bieten. Men zaait 2-3 kg zaad per ha, eind Apr.-begin Mei, zeer ondiep en op een mooi zaaibed. Rijenafstand 30 cm.
Ma het opkomen uitdunnen op 20 cm in de rij, daarna schoffelen en wieden naar behoefte. Oogsten van de wortels van begin Oct. tot half enc. Licht koppen als voederbieten. Bemesten als haver.
De opbrengst van een goed gewas bedraagt aan wortels 40.000 kg, aan gedroogd product (cichoreibonen) 10.000 kg en aan geroosterd product (peekoffie of c.) 7500 kg per ha. Door de transportkosten van de grote hoeveelheid wortels komt de teelt alleen voor in de omgeving van een drogerij. C. is steeds goedkoper dan koffie en kan de koffie gedeeltelijk vervangen. Voor het zetten van koffie gebruikt men b.v. ¾ van en normale hoeveelheid koffie en een klontje c. C. en peekoffie worden vrij veel gebruikt in hotels e.d., daar een drank bereid uit koffie en c. of peekoffie lang geurig blijft. Bij koffie-schaarste stijgt de vraag.
C. of peekoffie bevat geen schadelijke bestanddelen. Een centrum van cichoreiteelt is en zandgrond op Goeree. Elders in Ned. wordt het niet of sporadisch verbouwd. De totale oppervlakte met c. in Ned. bedroeg in 1950 400 ha.
Uit en wortels kan witlof getrokken worden, dat echter een los lof geeft en in normale tijden weinig waarde bezit.
In België wordt en c. alleen verbouwd in Zuidelijk W. Vlaanderen waar de vruchtbare zand-leemgrond een geschikte bodem biedt. De gesneden en gedroogde wortelstukken noemt men cichoreibonen. Deze arbeidsintensieve teelt vergt ca 2.000 arbeidsuren per ha. Hierin ligt en grote betekenis voor de erbij betrokken familiebedrijven. In 1938 verbouwde men in België nog 6.100 ha.
Ten gevolge van overheidsmaatregelen slonk de oppervlakte in 1944- tot 1.935 om in 1950 opnieuw 2.380 ha te bereiken. In 1952 en ’53 waren de beteelde opp. resp. 592 en 770 ha. Deze vermindering is enerzijds een gevolg van het stijgend koffiegebruik in B., anderzijds van en geringere afzetmogelijkheden in het buitenland en de sterke invoer tegen zeer lage prijzen.
Onderstaand staatje geeft een overzicht van de evolutie van de Belgische cichorei-handel in tonnen:
Jaar C. Wortelen Gebrande CU
Invoer Uitvoer Invoer Uitvoer
1938 .... 313 21.393 560 983
1950 .... 1.286 9.473 25 1.318
1951 .... 5.761 4.191 18 2.050
1952 .... 4.317 1.324 30 2.399
Vóór en oorlog werden cichorei-wortelen ingevoerd uit Ned., gebrande c. uit Duitsl. en Frankr. De afnemers van cichorei-wortelen waren, in volgorde van belangrijkheid: Duitsland, Zwitser!., Frankr. en Eng. Afnemers van gebrande c. waren India, verder lerl. en Malta. In 1950 en ’51 nam Ned. I van de invoer voor zijn rekening, de uitvoer van gebrande c. ging vooral naar de Ver. St.
W. G. A. C. FRANKEN C. BOON.
C. als veevoeder.
Fris blad is geschikt voor veevoer, maar wordt zelden vervoederd. Men kan hel echter aan rundvee ongeveer in dezelfde hoeveelheid voederen als blad van voederbieten.
De voederwaarde blijkt uit de volgende cijfers:
ds 11.0
vre 1.2
vwe 0.9
zw 6.4
Wanneer men aan melkkoeien grote hoeveelheden vers cichoreiblad voedert, krijgt en melk er een bittere smaak door. Matige hoeveelheden ingekuild c. kunnen, met inachtneming van de algemeen voor kuilvoeder aanbevolen voorzorgen (niet vóór het melken voederen), zonder nadelig effect op de melksmaak gevoederd worden.
Eenjarige, op het land verbouwde wortels van c., die na het oogsten nog niet gebruikt zijn om witlof te produceren kunnen ook als veevoer dienst doen.
Doordat alle koolhydraten (vooral ook inuline) er nog in aanwezig zijn, is de voederwaarde anders dan van witlofwortels, nl.:
ds 25.0
vre 0.9
vwe 0.1
zw 16.2
In tegenstelling met getrokken witlofwortels geven verse c. door hun hoog gehalte aan koolhydraten licht diarrhee bij koeien als ze in grote hoeveelheden gevoederd worden.
