esdoorn, ahorn, fam. Aceraceae.
Behoort tot de Choripetalae ; kroon bladeren niet vergroeid), groep Disciflorae (vlakke bloembodem met schijf) en tot de groep met tegenoverstaande bladstand.Het gesl. A. is rijk aan soorten met meest enkelvoudige handvormig gelobde, gesteelde bladeren en slechts enkele met een uit 3-7 blaadjes bestaand samengesteld blad (A.negundo L.). REHDER noemt 56 soorten en zeer vele var. A. bloeit in schermen of trossen met weinig opvallende gele tot groene, of ook wel rode bloemen; de vrucht is een gevleugelde 'splitvrucht. Veel aangeplant als laan- en parkboom. De volgende soorten worden hier te lande aangetroffen: A. campestre L., Spaanse aak, veld-esdoorn.
Blijft meer een struik met kleine bladeren, die aan beide zijden groen zijn, diep gelobd tot handdelig, gaafrandig, stompe lobben, de knoppen klein, aanliggend en rood aangelopen, de vruchtvleugels maken een hoek, die gewoonlijk groter is dan 180o en zijn rose aangelopen. Heeft typische kurklijsten op de 2- en meerjarige twijgen. Kan vrij veel schaduw verdragen.
A.platanoides L., Noorse esdoorn met handspletig bladeren en slechts enkele paren zijnerven. de bladsteel bevat enig melksap. Bloemen groen. Bloeit kort voor het uitlopen der bladeren. Bladrand gaaf met enkele uitstekende punten. Achterzijde bladeren groen, knoppen aanliggend rood, vruchten plat, vleugels liggen ongeveer in elkanders verlengde, vormt op oudere leeftijd een dikkere schors, die niet afschilfert. Aleer boom van het vlakke land, gaat verder naar het N. dan de volgende soort. Continentale inslag. Kan op wat drogere grond groeien, is beter bestand tegen stof en rook (beplanting in steden), doch kan de zeewind minder verdragen.
A.pseudoplatanus L., gewone of berg-esdoorn, bladrand gezaagd. Bladen handspletig met vrij veel (8 en meer) paren zijnerven. De bloemen zitten in hangende trossen en bloeien even na het uitlopen der bladeren. Achterzijde der bladeren blauwgrijs, knoppen afstaande en groen, vruchten bolrond, vleugels der vruchten maken een hoek van ongeveer 90°, dunne a(schilferende schors. Gebergteboom uit de beukengordel.
A.negundo L., met oneven gevind samengesteld blad, als sierplant gekweekt in vele bonte vormen. liet is een houtsoort uit het O. Am. loofhout gebied. Van deze Am. soorten moeten nog genoemd A. sacchtiritiurn L., do zilver-esdoorn uit het O. Am. loofhoutgebied met fijne diep ingesneden blaadjes, die op de achterzijde zilverwit zijn, rode knoppen, fijnere twijgen, stelt lage eisen aan de grond en wordt hier nog al eens voor wegbeplanting gebruikt.
A.saccharum MARSH. de suiker-esdoorn of witte esdoorn, met handspletige bladen, die aan de onderzijde wilachtig zijn. De bloemen zijn onaanzienlijk en verschijnen lang vóór het uitlopen der bladen. Leverancier van de ahornsuiker en -stroop, die hier te lande echter uiterst zelden wordt aangetroffen.
Voor wegbeplanting zijn het meest geschikt A.pseudoplatanus, platanoides en saccharinum. Als sierheesters komen hier enkele Japanse soorten voor A.japonicum THUNB., A. palmatum THUNB. met talloze, vaak roodbladige var. Blijft meestal struikvormig. Gekenmerkt door vrij kleine, handspletige bladen met 5-9 sterk toegespitste, dubbel gezaagde lobben.
Esdoornhout heeft een blanke, bijna witte kleur en een fraaie zijdeachtige glans. Het is zwaar (s.g.: 0,8), hard en regelmatig van bouw; de vaten (poriën) zijn met het blote oog niet te zien. Het werkt matig, de duurzaamheid is gering, zodat het voor buitenwerk niet geschikt is. Het is uitstekend meubelhout, vooral het gemoeste (bird's eye), dat gewoonlijk in de vorm van triplex of multiplex in de handel komt. Verder wordt esdoornhout gebruikt in de wagenmakerij, voor tafelbladen, rollen voor mangels en voor het bedrukken van katoenen stoffen, voor parket, draaien beeldhouwwerk, voor meel- en muziekinstrumenten, dam- en schaakborden, schijven en figuren hiervoor, weefspoelen, houten keukengerei, broodplanken enz. G.
HOUTZAGERS J. F. KOOLS.
