De oudste VVV van Nederlandhet oudste nog in gebruik zijnde station in Nederland. Het werd gebouwd voor de Aken-Maastrichtse Spoorweg Maatschappij. Met zijn torentjes en kantelen lijkt het meer op een middeleeuws kasteel dan op een station. Dat heeft te maken met de 19de-eeuwse romantische opvattingen dat een station bij de treinreizigers vertrouwen en ontzag moest inboezemen.
Bovendien houdt het bijzondere uiterlijk verband met de tijd waarin het station werd gebouwd (in 1853). Pas na 1860 kwam de aanleg van spoorwegen en -stations in Nederland goed op gang. Voordien betekende elk station een nieuw ontwerp voor een geheel nieuwe bouwopdracht. Standaardisatie in typen ontstond pas in de tweede helft van de 19de eeuw.
Het station van Valkenburg is opgetrokken uit mergel, een bouwstof die in de omgeving ruimschoots voorhanden was. De architect was Jacobus Enschede. Omdat het station uniek is in de geschiedenis van het vervoer in Nederland, is het spoorslags opgenomen in de Monumenten Top 100. Nederland kent slechts één bergkasteel. En dat ligt nog in puin ook. Het is de kasteelruïne in Valkenburg. De oudste vermelding van een kasteel op deze plaats dateert uit 1040. In 1329 werd deze burcht met de grond gelijk gemaakt.
Herbouw volgde. Maar dit nieuwe kasteel werd na diverse belegeringen en bombardementen in 1672 op bevel van koning-stadhouder Willem III opgeblazen. Sindsdien deden de puinresten dienst als mergelsteengroeve voor de omgeving. De ruïne is nu een belangrijke toeristische attractie. Bezoekers kunnen er ronddwalen in bijvoorbeeld de voormalige Ridderzaal. Zelf als puinhoop imponeert deze enorme ruimte van 30 bij 12 meter, een omvang die uniek is voor Nederland. De burcht biedt een schitterend uitzicht over het Geuldal.
Zoals dat bij een echt kasteel hoort, is er ook een geheime vluchtgang. Deze staat in verbinding met de Fluweelengrot en werd pas in 1937 ontdekt.
Grote bekendheid door de grootste ondergrondse kerstmarkt is de enige plek in de wereld waar de ondergrondse begraafplaatsen van de Romeinen zijn nagebouwd. Tot in de kleinste details, dus compleet met fresco's, altaren, grafkamers en graven. De reconstructie werd in 1903-1913 op wetenschappelijk verantwoorde wijze uitgevoerd door de architect P.J.H. Cuypers. Adres: Plenkertstraat 55.
Want alleen bij die temperatuur voelen de tropische vissen in de veertig aquaria zich behaaglijk. In de enige geheel verlichte en verwarmde grot verblijven zelfs krokodillen en reptielen. Adres: Trichtergrubbe 2.
De oudste bezoekersmijn van Europa. Ex-mijnwerkers geven er rondleidingen, demonstreren mijnbouwmachines en vertellen hoe met bloed, zweet en tranen aan het kolenfront de strijd om het 'zwarte goud' werd gevoerd. Het is allemaal net echt en mysterieus. In de Steenkolenmijn is ook een grote ondergrondse fossielenverzameling te zien, met als topstuk 's werelds grootste onderkaak van een mosasaurushet enige grotrestaurant in Nederland. Het restaurant en de verschillende ondergrondse zalen hebben een capaciteit van in totaal 500 gasten. Open van 1 april tot 1 november; voor groepen het hele jaar op afspraak. Adres: Daalhemerweg 31. Informatie: 043 6014738.
TIP: Ook diverse andere grotten - of beter gezegd: mergelgroeven - zijn te bezoeken. Maar uitsluitend onder leiding van een gids. En terecht. Want wie op eigen houtje op pad gaat loopt een groot risico in het grafduister te verdwalen. Dat kan fataal zijn, want zonder water raak je binnen 48 uur volledig uitgedroogd doordat de mergel al het vocht aan het lichaam onttrekt.
In de Fluweelengrot bevinden zich wandtekeningen die onder meer door onderduikers in de oorlog zijn gemaakt. Er is ook een ondergrondse kapel. Adres: Daalhemerweg 27. Oermonsters bevolken de Prehistorische Monstergrot. Adres: Plenkertstraat. Onder attractie de enige plek in Europa waar men kan mountainbiken in een mergelgrot. Onder begeleiding van gidsen volgen de grotfietsers een twaalf kilometer lang parcours in het gangenstelsel, dat zo ingewikkeld is als een radeerpatroon. De gangen zijn de afgelopen drie eeuwen door mergelarbeiders (blokbrekers) uitgehakt in de voormalige, zeventig miljoen jaar oude zeebodem, barstensvol fossielen. Info: ASP Adventure, Valkenburg.
De fabricage van buskruit. Later bouwde men de maalinrichting om tot papiermolen. Sinds 1886 speelt de watermolen aan de Geul een rol bij het brouwen van bier. De molens bezit een van de grootste waterraderen in Nederland en staat in de Top 100. Adres: Plenkertstraat 88.
Het grootste kuuroord in Nederland. Het mineraalrijke water van 33 graden borrelt uit drie bronnen omhoog. Er zijn thermale buiten- en binnenbaden met diverse whirlpools. Daarnaast heeft Thermae 2000 een uitgebreid 'saunalandschap' met onder andere stoombaden, eucalyptussauna's en zonnehemels. In het kuurpark kunnen bezoekers de stress ook van zich af laten glijden in een fitness- en yogaruimte. Het aanbod bestaat verder uit schoonheidsbehandelingen, massages, kruidenbaden en modderpakkingen.
Uniek in Nederland is de ThermaEmition, waarbij men op rustgevende muziek in thermaal water drijft en de rustgevende invloed ondergaat van licht- en geluidseffecten. Het kuuroord beschikt over een eigen hotel met 60 kamers, het Thermaetel. Adres: Cauberg 27. De eerste gemeente die Bad voor zijn naam mag zetten. De langste kabelbaan van Nederland (500 meter). Valkenburg deelt dat record met de kabelbaan van De Westerbouwing* in Oosterbeek (G). Bij de uitkijktoren starten en eindigen (door middel van sleepliften) twee rodelbanen van 325 en 327 meter lengte. In het weekeinde en in de maanden juli en augustus kunnen durfals via een 100 meter lange kabel van de 30 meter hoge Wilhelminatoren 'tokkelen'. Op afspraak veranderen de grotten onder de kabelbaan/rodelbaan Valkenburg in een strijdperk voor paintball. Adres: Heerhem 44.
De bekendste wielerbult in Nederland. De kuitenbijter was scherprechter in een etappe van de Tour de France (1992), diverse Wereldkampioenschappen wielrennen en de jaarlijkse Amstel Gold Race, de enige wielerklassieker die ons land rijk is.
