Nieuwpoort - niet te verwarren met het Belgische kustplaatsje waar in 1600 die beroemde slag werd uitgevochten - is het kleinste vestingstadje van Nederland. Het vormde een schakel in de (oude) Hollandse Waterlinie. De sluis die opengezet kon worden om het gebied onder water te zetten bestaat nog steeds, verborgen onder het fraaie stadhuis en de Waag.
In het stadhuis passeert in de oudheidkamer de roerige geschiedenis van Nieuwpoort de revue. De strategische ligging, op de grens van Holland en Het Sticht (Utrecht), maakte het vestingstadje tot een speelbal in oorlogstijd. In 1482, 1514, 1524 en 1567 raakte Nieuwpoort zwaar beschadigd door krijgsgeweld. De vestingwerken met zes bastions zijn in 1974 ingrijpend gerestaureerd en in de oude staat teruggebracht.
