Het toppunt van Nederland

Aad Struijs (2002)

Gepubliceerd op 30-07-2018

Coevorden

betekenis & definitie

De enige middeleeuwse stad in Drenthe is elk jaar op de tweede maandag van november het decor van een unieke ganzenmarkt. Het draait al lang niet meer om de handel in nog levende paté de foie gras. De folkloristische markt is vooral een toeristische trekpleister geworden.

Een 14de-eeuws akkoord tussen de bestuurders van het hoge noorden en de bisschop van Utrecht bepaalde dat er in het gebied geen kastelen mochten worden gebouwd. Het gevolg was dat het aantal kastelen in Drenthe te tellen is op de vingers van één hand, ja zelfs op één vinger. Vestingstad Coevorden bezit het enige kasteel in Drenthe.

Om te voorkomen dat de kerkelijke en wereldse machthebbers zich met een simpel optrekje moesten behelpen, mochten er wel havezaten en andere ridderhofsteden verrijzen. Die zijn in het noorden dan ook ruim voorhanden. Ze zijn echter niet allemaal te bezichtigen. Havezathe Mensinge in Roden* is een uitzondering. Het kasteel van Coevorden bestaat uit een gerestaureerde vleugel van de oorspronkelijke burcht uit 1200. Aan de stadszijde bevindt zich een steen uit 1522 met wapens van Karel van Egmond, Hertog van Gelre.

In het stratenpatroon van Coevorden is nog de oude vestingstad te herkennen, die in de 17de eeuw gereedkwam volgens plannen van Menno baron van Coehoorn, de belangrijkste vestingbouwer uit de vaderlandse geschiedenis. Zijn versterkingsplan voor Coevorden (uit 1680) betekende een nieuwe richting in de Nederlandse vestingbouw. De fortificaties, in de vorm van een regelmatige zevenhoek, stonden model voor zijn bekende boek Nieuwe vestingbouw op een natte en lage horisont (1685).

Lange tijd was Coevorden een van de voornaamste vestingsteden van Nederland. Het bolwerk vormde geregeld het middelpunt van oorlogsgeweld. Tot de veroveraars behoorden prins Maurits (1581) en Bernhard van Galen, bisschop van Munster, bijgenaamd Bommen Berend (1672).

De vesting is grotendeels ontmanteld. Aan het militaire verleden herinneren nog het Arsenaal uit 1620 (tegenwoordig openbare bibliotheek), de stervormige oude vestinggrachten aan de noordkant van het kasteel (thans plantsoen) en de gerestaureerde schans De Katshaar uit 1797, ten oosten van Coevorden, richting Schoonebeek. Een grote maquette in het Gemeentemuseum Drenthe's Veste geeft een goed beeld van de oorspronkelijke vesting. Het museum is gevestigd in het Musketkogelhuis van het gerestaureerde Arsenaal. Adres: Haven 4-6.