Ananda is één van de belangrijkste leerlingen van de Boeddha. Toen het gevolg rond de Boeddha sterk toenam, werd hij zijn persoonlijke assistent. Hij wordt getypeerd als een zachte figuur met een enorm geheugen.
Volgens de traditie is het aan Ananda te danken dat er zo ontzettend veel toespraken van de Boeddha bewaard bleven. Als de soetrateksten van de Palicanon nagenoeg allemaal beginnen met ‘Aldus heb ik het gehoord,’ dan verwijzen deze woorden naar Ananda, die op het eerste concilie na de dood van de Boeddha zijn toespraken één na één opzegde, zodat de hele gemeenschap ze kon memoriseren en veel later opschrijven. Uit literair en historisch onderzoek blijkt echter dat een aantal passages uit deze ‘oorspronkelijke teksten’ van veel latere datum zijn.In de klassieke overdrachtsverhalen van de zen fungeert Ananda als de tweede Indiase patriarch, die ontwaakte na een korte discussie met zijn voorganger Mahakasyapa. De vraag van Ananda peilt naar de overdracht van de Boeddha aan Mahakasyapa, die als teken van zijn verwezenlijking een bovenkleed van de Boeddha had gekregen. Ananda, die prat ging op zijn tekstkennis, dacht dat hij vast iets gemist had en dat de overdracht een bijzondere of geheime mededeling tussen de Boeddha en Mahakasypa inhield. Mahakasyapa hakte zijn twijfel door: ‘Hak de vlaggenmast om!’ Monniken die over de leer discussieerden hadden toen de gewoonte om dat aan een vlaggenmast te doen en de winnaar zijn vlag te laten hijsen. Mahakasyapa roept Ananda op om elk spoor van rivaliteit te laten vallen. De overdracht is geen moment waarop je iets krijgt van een ander, ten koste van een derde. Het is een zaak van je eigen beoefening die intiem gelijkaardig is als die van de Boeddha – iets wat Ananda plotseling begreep en meteen in de praktijk bracht.
