Oosterkerk - De Oosterkerk, gelegen aan de Wittenburgergracht. In 1659 besloot de vroedschap* van A. op de Oostelijke Eilanden twee houten kerken te bouwen, namelijk de Eilandskerk* en de Oosterkerk op Rapenburg. Beide zouden door een stenen kerk vervangen worden. De oude Oosterkerk is inderdaad door een stenen gebouw vervangen, niet op Rapenburg, maar op het kort nadien aangelegde Wittenburg*. In de jaren 1669-1671 werd deze kerk gebouwd, vermoedelijk naar een ontwerp van Daniël Stalpaert*, terwijl de bouw na diens dood werd voltooid door Adriaan Dortsman*.
De plattegrond is een vierkant, door pijlers, die met bogen aan de wanden zijn verbonden, verdeeld in een gelijkarmig, hoog opgaand kruis en vier lagere hoekvlakken. Inwendig is de kerk, met de wijde houten tongewelven die, eigenaardig genoeg, een deel van de bovenvensters doorsnijden, monumentaal. In de loop van jaren zijn aan de kerk heel wat herstellingen nodig geweest, omdat er onvoldoende tegendruk was voor bogen en gewelven, zodat de muren zware verankeringen nodig hadden. In 1817 werd het eerste orgel ingewijd. Het werd in 1899 verplaatst naar de Overtoomkerk, terwijl het orgel van de O.Z. Kapel werd overgeplaatst naar de Oosterkerk. In 1963 werd de Oosterkerk wegens bouwvalligheid gesloten. In 1974 kocht de gemeente A. voor ƒ 1,- de kerk van de Ned. Herv. Gemeente.
In 1980 begon de restauratie, die in 1985 was voltooid. In mrt. 1985 kon wethouder Heerma de gerestaureerde kerk openen, begeleid door orgelspel van Han Lammers. In de grote ruimte van de kerk zijn enkele glazen koepels verrezen waarin een aantal maatschappelijke en particuliere instellingen kantoor houdt. Over de restauratie, die circa 10 miljoen had gekost, lieten de aannemers W.M.T. Thijssen en Co. en de B.V. Amsterdam een prachtige uitgave het licht zien. In 1994 was de Oosterkerk echter opnieuw aan een opknapbeurt toe. In de zijgevel van de kerk bevindt zich een gedenksteen van Hildo Krop*, aangeboden door de Eilandenbevolking aan het Interkerkelijk Comité 1945. Deze steen herinnert aan de voedselhulp op de Eilanden gedurende de Tweede Wereldoorlog.
LIT. J.H. Kruizinga, Adieu Kattenburg, 1966; Monumenten brokkelen af, O.A. 1979, 192; Ton Heydra, Een roerig volkje, 1999.
