Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 19-04-2017

Grammatica’s, generatieve enzovoort

betekenis & definitie

Een generatieve grammatica is een verzameling elementen en regels die de grammaticaal aanvaardbare zinnen van een taal voortbrengen (‘genereren’) op een wijze die de grammaticale structuur ervan aan het licht brengt. (Vgl. de manier waarop de schaakregels mogelijke situaties op het schaakbord voortbrengen.)

In zijn vroege werk onderscheidt N. Chomsky drie typen generatieve grammatica, in volgorde van toenemende adequaatheid: eindige-toestandgrammatica’s, frasestructuurgrammatica’s, transformationele grammatica’s. Om iets voort te brengen worden regels gegeven waarmee men een verzameling symbolen door een andere kan vervangen. Soms bepalen de regels van een frasestructuurgrammatica dat de relevante symbolen alleen vervangbaar zijn als zij voorafgaan aan of volgen op bepaalde andere symbolen. Dergelijke wat krachtiger regels, evenals grammatica’s die op zijn minst één zo’n regel bevatten, zijn context-afhankelijk(context-gevoelig). De overige vervangingsregels en de grammatica’s die daartoe beperkt zijn heten contextvvrij. Zie ook structuur.

J. Lyons, Chomsky, 1970, uitgebreid 1977. (Elementair. Zie voor een uitvoeriger behandeling J. Lyons, Introduction to Theoretical Linguistics, 1968.) G. Harman (red.), On Noam Chomsky: Critical Essays, 1974. (Zie voor een algemene inleiding vooral Searle’s artikel ‘Chomsky’s revolution in linguistics’.)