Saturnaliën (Saturnalia) noemt men feesten der oude Romeinen, welke volgens de sage door Janus werden ingesteld ter gedachtenis aan den gelukkigen natuurstaat der menschen in vrijheid en gelijkheid tijdens de regéring van Saturnus. Ongetwijfeld vormden zij aanvankelijk eene soort van nieuwjaarsviering. Zij werden eerst regelmatig gehouden sedert het jaar 497 vóór Chr. Dit duurde in den beginne één dag (19 December en na de verbeterde tijdrekening van Caesar 17 December), doch Augustus voegde er 3 dagen aan toe, en Tiberius en Caligula ieder nog één dag.
Gedurende die feesten waren alle openbare en private bezigheden geschorst en heerschte er eene volkomene vrijheid. Men ontboeide de gevangenen, en de slaven zaten aan tafel met hunne heeren, ja, werden door deze bediend. De vermogenden hielden open tafel, en de aanzittende gasten bekransten zich met myrtenloover en begiftigden elkander met rozen en dergelijke geschenken. Dit geschiedde tevens in den huiselijken kring, en de kerstgeschenken zijn ongetwijfeld daarvan een overblijfsel. Ook waren velerlei spelen, wedrennen, gladiatorengevechten en maskerades daarmede verbonden.
