Melbourne, de hoofdstad en voornaamste handelsplaats der Britsche kolonie Victoria in het zuiden van Australië, is thans de grootste en volkrijkste plaats van dit werelddeel. Zij ligt 125 geogr. mijl ten zuid-zuidwesten van Sidney, te voren op de beide oevers der voor kleine schepen bevaarbare Yarra-Yarra, 1/2 geogr. mijl van de plek, waar zij zich uitstort in de Hobsonsbaai, den achtergrond van Port-Philip. Ten westen van deze baai ligt de voorstad Williamstown, de zeehaven van Melbourne, sedert 1854 door spoorweg en telegraaf met de stad verbonden. Bij den molo aldaar, die zich 600 Ned. el in de baai uitstrekt, kunnen de grootste schepen aanleggen.
Waar zich thans het trotsche en rijke Melbourne verheft, vestigden zich 40 jaar geleden de eerste volkplanters uit Tasmania, om er weiland te zoeken voor hunne schapen. In 1837 werd de kolonie als stad erkend en naar den eersten minister Melbourne genoemd. Langzaam nam hare bevolking toe, zoodat zij in 1851 slechts 15000 inwoners telde, — een aantal, hetwelk thans tot omstreeks 200000 geklommen is. Sedert 1837 is Melbourne de zetel van een bisschop, sedert 1852 die der Wetgevende Vergadering van Victoria. Het oudste gedeelte der stad heeft nog altijd een armoedig voorkomen, maar in de nieuwe wijken verheffen zich vele fraaije steenen gebouwen. De straten zijn er regt en breed, van trottoirs voorzien en met gas verlicht. Men vindt er omstreeks 100 kerken, prachtige woonhuizen, groote magazijnen, ruime pleinen, bevallige tuinen en onderscheidene spoorwegstations. Het drinkwater komt er langs eene kostbare waterleiding uit een meer, dat 41/8ste geogr. mijl van de stad verwijderd is.
Tot de openbare gebouwen behooren er het Parlementsgebouw, het gouvernemehtspaleis, het stadhuis, het prachtige postkantoor, de bazar, de markthal, het tentoonstellingsgebouw, de universiteit en de bibliotheek, welke laatste in 1871 ruim 62000 deelen telde. Voorts heeft men er 3 schouwburgen, een circus, gevangenissen , een groot ziekenhuis, hospitalen, weeshuizen, eene kraamzaal, een krankzinnigengesticht enz. De universiteit, den 15den April 1855 geopend, bezit dezelfde regten als de Engelsche universiteiten. Daarmede is een nationaal muséum voor natuurlijke historie, fabrieken en mijnbouw verbonden. Ook is er een statistiek bureau, een botanische tuin, een meteorologisch observatorium, eene sterrewacht (37c49'53" Z. B. en 162°38'33" O. L. van Ferro), en een muséum voor kunst. Wijders zijn er collégien, gymnasia en velerlei andere scholen. Het aantal dagbladen en tijdschriften, dat er het licht ziet, is aanzienlijk. Tot de inrigtingen van nijverheid behooren er stoom- en watermolens voor graan, talkziederijen, scheepstimmerwerven, metaalgieterijen, en fabrieken van verduurzaamd vleesch.
Vooral dit laatste wordt in groote hoeveelheid uitgevoerd naar Engeland. Men heeft er vervolgens eene Kamer van Koophandel, banken, credietinrigtingen, assurantie- en spoorwegmaatschappijen en scheepsreederijen. Belangrijk is er het verkeer langs de spoorwegen en vooral ook met stoombooten naar Batavia, Point de Galle, Aden, Suëz, San Francisco, Callao, Kaap de Goede Hoop enz. Tot de uitvoerartikelen behooren er (behalve het reeds vermelde vleesch) goud, wol en huiden. Daarentegen is de stad de hoofdstapelplaats van buitenlandsche waren voor Australië. Wij zeiden, dat Melbourne te voren op de beide oevers der Yarra-Yarra gelegen was: men heeft namelijk langs een tunnel in de rotsen de wateren van dit riviertje afgeleid, waarna in de drooge bedding goudwasscherijen zijn ontstaan, die veel voordeel opleveren.
