De zeevaarder, die zijn vaartuig veilig over het uitgestrekte watervlak van den oceaan wil brengen, heeft verschillende instrumenten nodig. In de eerste plaats moet hij te allen tijde de juiste richting of den koers kunnen bepalen, hij moet weten, waar hij zich bevindt, met welke snelheid hij vaart, welke gevaren hem van wind, weer en zeestromingen dreigen, enz.
Heeft hij eenmaal op de zeekaart den juisten koers uitgezet, dan wijst hem het kompas de goede richting. Maar het is nog lang niet zeker, of het schip ook werkelijk de aangewezen richting volgt. Zeestromingen en wind veroorzaken dikwijls belangrijke afwijkingen. Daarom is het nodig dagelijks door sterrenkundige waarnemingen de plaats te bepalen, waar zich het schip bevindt. Het daarvoor gebruikte instrument is de spiegel-sextant, een werktuig, waarmee men zeer nauwkeurig hoeken meten kan. Uit de hoogte van een hemellichaam boven den gezichtseinder is het mogelijk den breedtegraad te berekenen.
Een uurwerk (chronometer), dat den Greenwichtijd aanwijst, is het middel, om door vergelijking met den ter plaatse waargenomen zonnetijd ook den lengtegraad te bepalen. De snelheid, die het vaartuig heeft, wordt door de 1 o g aangewezen. Om de diepte van het vaarwater te meten, waar zulks in verband met zandbanken, enz. nodig is, gebruikt men het dieplood.
Dat ook barometer, thermometer, windwijzer en verrekijker tot de nautische instrumenten behoren, spreekt van zelf.
Een toestel, en nog wel het belangrijkste, hebben wij nog niet genoemd: de radioinstallatie. Sedert de verrassende ontdekking der electrische golven en hun toepassing bij de draadloze telegrafie en telefonie hebben, afgezien van het kompas, de andere hierboven genoemde instrumenten veel van hun betekenis verloren. De meeste zeeschepen zijn met radiotoestellen uitgerust en de schipper kan, telkens als hij het nodig oordeelt, de radio-stations op de kusten aanroepen. Dan delen die hem de gegevens mede, waaruit hij zijn plaats, het verwachte weer enz. kan bepalen.
Dat is de reden, waarom tegenwoordig vele reders eisen, dat hun schippers van de draadloze telegrafie op de hoogte zijn.
