Philomachus pugnax (Linnaeus: Tringa) 1758 [Zweden]. Eén van de weidevogels der Lage Landen, die nu als broedvogel hier ernstig bedreigd is.
De ♂♂ Kemphanen houden in het voorjaar opvallende schijngevechten, waarbij zij pronken met hun veelkleurige en wijduitstaande kragen. Daarnaar zijn zij genoemd: het ww. kempen is het mnl equivalent van het ww. kampen 'strijden, vechten'. Ook in andere talen wordt naar dit 'vechten' verwezen: fries Hoants ← (letterlijk: Haantje; mannelijke Huishoenders (=Hanen) plegen onderling ook te vechten; Kemphanen zijn echter geen Hoenders, maar Steltlopers ←).D Kampfläufer <D Kampfhahn [Schlegel 1858; Van Beckum 1952] <D Gemeiner Kampfstrandläufer [Schlegel 1844] <D Streitbare Vögel (mv.) [HG 1669 <Aldrovandus; Wilms 981007,4] ws. <Lat Avis pugnax; zweeds/noors/deens Brushane (vgl. zweeds brushuvud 'driftkop'); E volksnamen Fighting Ruff, Equestrian Sandpiper; F Chevalier combattant (chevalier 'ridder'; combattant 'strijdend') <F Combattant variable [Schlegel 1844]; It Combattente; Sp Combatiente; poolsBatalion (vgl. N bataljon 'groep strijders'; Lat batt(u)ere 'slaan, vechten'). Evenals in de wetenschappelijke naam: (Latpugnax 'strijdlustig' <Lat pugnus 'vuist' <Lat pungo 'stompen, steken, prikken'; vgl. ook bont sub Bont Stormvogeltje). Het ♀ van de soort noemt men Kemphen.
BENOEMNGSGESCHIEDENIS De VK 1618 noemt wel het ww. kempen (synoniem met kampen), maar niet de naam van de vogel. Aldrovandus (1599-1603) echter geeft de N naam "Kemperkens" ← op, wat door Houttuyn 1763 bevestigd wordt. Houttuyn vermeldt Kemphaan als officiële naam; idem bij B&O 1822; hier als tweede keus: "de vechtende Strandlooper". Schlegel 1852 geeft KEMPHAAN, in hoofdletters, als teken van goed ingeburgerde naam. Volgens zijn opgave is de Kemphaan goed bekend: "Broeit tamelijk menigvuldig aan de oevers van het Haarlemmer en andere meren der provincie Zuid-Holland." Schlegel was kennelijk toen nog slecht over het voorkomen in de andere provincies geïnformeerd. Gavere & Bemmelen 1856 vermelden voor de provincie Groningen: "Broeit bijna overal menigvuldig; ongemeen talrijk in het Onland.
Broeit in kleinen getale op Rottum." Citaat uit Houttuyn: "Van de Franschen wordt deeze Vogel, die zeer bekend is in de middelste deelen van Europa, Combattant of Paon de mer, dat is Zee-Paauw, geheeten; van de Engelschen Ruffe of Reeve; van de Duitschers Haus-teuffel; van de Polakken Ptak bitny; van de Sweeden Brushane. Wy geeven 'er den naam van Kemphaan aan, en weleer plagt men ze, in 't Nederduitsch, Kemperkens te noemen, 't welk overeenkomt met den tytel van Avis pugnax by de Schryveren, waar van MOEHRING zyn Philomachus gesmeed heeft." Avis pugnax is ook de naam in Jonston 1660, Tab.52, waar de soort (vanwege de variable halskragen) viermaal staat afgebeeld.
Zie ook Foddebosk, Maaisnip, Meisnip en Ruil ←.
ETYMOLOGIE kampen <mnl kempen; van het znw. kamp 'gevecht; tweekamp; legerplaats' <mnl camp 'buiten de es gelegen afgepaald stuk land; veld' > plaatsnaam Kampen in Fr, Ovl, NH en Zld en Camperduin NH <Camp (1639)) <Lat campus '(onontgonnen) veld'. De Kempen (in Brabant) <Lat Campina. Zie ook Kempliester. Voor -haan zie Haan.