Gepubliceerd op 16-11-2020

Brandgans

betekenis & definitie

Branta leucopsis (Bechstein: Anas) 1803. Middelgrote soort van Gans met wit gezicht en witte buik en zwarte hals, staart, poten en snavel (waardoor brand ='zwart' een klein beetje op z'n plaats is!).

De Brandgans werd door Schlegel 1852 "vrij algemeen op den doortrek" genoemd, en hij is dat tot op heden gebleven. Zelfs is het de laatste jaren in N tot broedgevallen gekomen van deze van origine hoogarctische soort. Over het voorkomen vóór c.1780 en de toenmalige naam is niet veel bekend, omdat de Brandgans toen nog niet van de Rotgans onderscheiden werd (vgl. jaartal bij de wetenschappelijke naam).In deel II van NV van Nozeman & Sepp (1779 en/of 1789) vallen de namen Rotgans (p.190), Bergeend (p.191) en Brand Gans (p.197) voor de respectievelijke soorten (toenmalige =huidige benamingen).

De N naam "Brandgans" is wel ouder dan 1780, want Houttuyn 1763 vermeldt hem; echter, dan wordt met deze naam de Bergeend officieel aangeduid. Als naam voor de Bergeend gaat hij zelfs terug tot Clusius 1605 [Houttuyn 1763 p.24]. In het D heet de Bergeend Tadorna nu nog: Brandgans of ook Brandente.

De gelatiniseerde vorm Branta is aangetroffen bij Turner 1544 [Lockwood 1993 sub Brent Goose; HG 1669p.2,90].

Brand kan staan voor 'rood', wanneer men rechtstreeks afleidt (brandend vuur is lichtrood; zie bijv. onder Barmsijs), of voor roodbruin, wanneer men aan een smeulend vuur denkt (misschien verwijzend naar de roodbruine borstband bij de Bergeend), of voor (roet)zwart bij de gedachte aan de asresten van de brand, of aan zwartbruin alsof geschroeid door brand. In dit laatste geval is de kleur van de Rotgans mooi gekarakteriseerd.

Curry-Lindahl 1959 (p.343) verwijst voor de wetenschappelijke naam Branta naar E brant of brent, terwijl Lockwood 1993 onder Brent Goose juist naar oudnoords Brandgas verwijst. Het lijkt dus wat onzeker uit welke taal de benaming komt die naar de zwarte veren verwijst als ware de vogel verbrand (vgl. sub Brandmees) of de bruinzwarte veren als ware de vogel geschroeid. Dit laatste beeld lijkt het fraaist en het overtuigendst en past dus het mooist bij de E benaming voor de Rotgans, te weten Brent Goose (ook wel gespeld Brant Goose, Am Brant, gelatiniseerde vorm Branta).

< >