Vanille - Deze specerij is afkomstig van een Orchidee-achtige klimplant (Vanilla planifolia), een gewas, dat oorspronkelijk in Mexico thuisbehoorde, maar thans op meerdere plaatsen wordt gekweekt. (Mauritius, Madagaskar, Bourbon, Java).
De vanillestokjes bestaan uit de gedroogde en gefermenteerde vruchten. De zeer kleine stipjes uit het „stokje” zijn de zaadjes, die men uit de vanillevrucht kan drukken. De plant klimt ongeveer 10 m hoog, bloeit met groenwitte orchideëen en geeft jaarlijks ongeveer 40—50 vanillestokjes. De geurige stof wordt pas na drogen en fermenteeren gevormd. De vanilline kristalliseert bij het bewaren aan den buitenkant uit. Op het eerste gezicht denkt men, dat het stokje zwaar beschimmeld is, echter bij nauwkeurige beschouwing bestaat de witte aanslag uit een teer weefsel van prachtige kristalletjes.
De stokjes worden nauwkeurig op lengte gezocht, met raffia bij elkander gebonden en in zilverpapier ingewikkeld, ten einde reukverlies zooveel mogelijk tegen te gaan. Mooie stokjes hebben een lengte van 20 cm en zijn ongeveer 1 cm dik. De Bourbonvanille is dicht bedekt met kristalletjes, de Java-soort zelden en is korter van bouw. Bourbon- en Réunionvanille is van uitstekende kwaliteit. Mexicaansche soort is ook van goede hoedanigheid, maar komt hier zelden ter markt (bijna uitsluitend Amerika). De vanille van Haïti wordt wel eens kunstmatig met vanillinekristalletjes beplakt, hetgeen als een vervalsching beschouwd kan worden.
De Javasoort is minder in trek dan de soorten van Madagaskar, Réunion, Bourbon enz. De Braziliaansche soort wordt vaak van vanille geoogst die veel minder geurstoffen bevat dan de gekweekte vanille. Kleine stokjes noemt men „cuts”, ze zijn veel goedkooper en worden alleen in de parfumerie gebruikt. Haïtivanille heet ook wel „vanillon”.
Aanvankelijk wilde vanillecultuur op Java en elders buiten Amerika niet lukken. De oorzaak bleek te zijn, dat in het land van oorsprong een insect leefde, dat zorgde voor de bestuiving van de bloemen. In de vreemde landen waar dit vliegje niet voorkwam, werden de bloemen dus niet bevrucht en volgde dientengevolge geen vruchtzetting. Door deze ontdekking kwam men op het denkbeeld, de plant kunstmatig te bestuiven, door het stuifmeel over te penseelen. Men verkrijgt op deze wijze natuurlijk wel rijpe vruchten. Op Java worden thans de vanilleplanten uitsluitend kunstmatig bestoven.
Vervalschte vanille bestaat meestal uit geëxtraheerde vanillestokjes, die kunstmatig gearomatiseerd zijn met benzoëzuur, perubalsem of met vanilline kristalletjes die erop geplakt zijn. Bij onvervalschte stokjes zitten de kristalletjes als een keurig vilt op de vrucht.
Op Tahiti groeit een soort, welke een aan vanilline verwante stof bevat, die echter in reuk zeer daarvan verschilt. Dit is de zoogenaamde Tahiti vanille, die uitsluitend in de parfumerie toepassing vindt (bevat geen vanilline, maar piperonaal, een verwante stof).
Volgens de voorschriften in het Specerij besluit moet vanille aan de volgende eischen voldoen:
Na verbranding mag niet meer dan 6 % asch overblijven, (wilde soorten geven een veel hoogere asch). Piperonaal, de stof die voorkomt in de Tahitivanille en deze soort voor specerij totaal ongeschikt maakt, mag alleen in zeer kleine hoeveelheden aanwezig zijn. Naast de gewone vanille wordt in het desbetreffend besluit de Tahiti-vanille genoemd, de onrijpe, gefermenteerde vrucht van Vanilla pompona. Verpakte vanille moet duidelijk als zoodanig aangeduid worden en de losse waar in winkels, markten enz. met hoofddrukletters van 1,5 cm hoogte en minstens 1 mm lijndikte.
