gr., meerv. themata, het gestelde, hoofdstelling of gronddenkbeeld eener rede, opstel ter oefening; in muzikalen zin: een gedachte of melodie, die, hoewel niet volledig bevredigend afgesloten, toch zoover is uitgewerkt, dat zij zoowel rhythmisch als melodisch zelfstandigheid, karakter heeft; in zooverre onderscheiden van motief, dat slechts de kiem van T. behoeft. Vergelijk de themata in Bach’s Wohltemperirte Klavier met het motief der Ve symph. van Beethoven of met motieven uit Wagner’s werken.
Een T. met veranderingen (T. con variazione) is op zich zelf een afgesloten toonstuk; vergel. de pianosonate (T. met variaties) in A-dur van Mozart.
