gr., beteekent het hoogheilige, niet, zooals wel eens beweerd wordt, tempel van ,,alle góden”. In Rome bebouwde Marcus Agrippa in 27 v.
Chr. in aansluiting met zijn Thermen, doch niet als deel daarvan, een voor den eeredienst bestemde ruimte, die reeds in 59 v. Chr. als P. wordt aangeduid. Thans nog staat daarvan de voorhal (16 m. hoog en 35 m. breed) met 16 granietzuilen en fraaie marmeren Corinthische kapiteelen. Het bouwwerk van Agrippa werd onder Trajanus door brand vernield, door Hadrianus echter vernieuwd. Waarschijnlijk kreeg eerst toen de cella den vorm der imposante met een koepel bedekte rotonde (hoogte en doorsnede van den koepel 43.5 m.), welke men vroeger gewoon was als hoogste prestatie der romeinsche architectuur te bewonderen. Het inwendige wordt slechts door een enkele 8.5 m. wijde cirkelvormige lichtopening in den top van den koepel verlicht.
De wandvlakte is door zeven nissen gedeeld, waarin godenbeelden stonden, ’t Benedengedeelte van den cylinder tot aan de hoofdlijst heeft nog zijn prachtige marmerbekleeding, die echter wel niet van den eersten bouw, maar van een restauratie onder Septimius Severus (202 na Chr.) afkomstig is. De uit denzelfden tijd afkomstige decoratie der attica boven de hoofdlijst is sedert 1747 door een smakelooze gipsdeeoratie vervangen. Paus Bonifacius IV veranderde het P. in 607 in de kerk Sta. Maria ad Martyres; gewoonlijk wordt zij om haar vorm ota. Maria Rotonda of kortweg La Rotonda genoemd. Het P. bevat onder andere graven van beroemde mannen ook dat van Raffaël en is in Jan. 1878 ook de rustplaats geworden van Victor Emmanuel II, den eersten koning van Italië, wiens bronzen grafmonument 9 Jan. 1887 werd onthuld.Het P. te Parijs is oorspronkelijk als kerk der H. Genoveva, de patrones der stad, gebouwd. Lodewijk XV legde 1764 den eersten steen voor het kolossale, naar de plannen van Soufflot opgetrokken gebouw. Het heeft den vorm van een grieksch kruis met evenlange armen, in welks midden de dom met den koepel staat, en heeft een voorhal (met gevelsculpturen van David d’Angers), die door 22, tot 20 m. hooge Corinthische zuilen gedragen wordt. De lengte van het gebouw is 112, de breedte 84 m.; het inwendige bestaat uit de groote (op het laatst der vorige eeuw met schilderingen versierde) ronde ruimte onder den koepel, en uit de vier kerkschepen, die de armen van het kruis vormen; 130 Corinthische zuilen dragen de galerij met de loges. Het licht valt door de bogen, die zich boven de loges bevinden; op den koepel staat nog de z.g. lantaarn met galerij.
De hoogte tot aan den torenkoepel bedraagt 90 m. Het gebouw was nog niet voltooid, toen de nationale vergadering 1791 den naam Panthéon Français en de bestemming van eeretempel daaraan gaf, waarin de standbeelden van groote mannen opgericht zouden worden, een bestemming, die door Napoleo’n I, Lodewijk XVIII en Napoleon III ten gunste van den godsdienst weer opgeheven, door de Republiek 1830 en eindelijk 1885 weer hersteld werd. Onder meer rusten daar Lagrange, Lannes, Victor Hugo, Lazare en Sadi Carnot.
