Gepubliceerd op 23-02-2021

Koptische taal

betekenis & definitie

de jongste vorm der egyptische taal, waarin de literatuur der christelijke Egyptenaren geschreven is. Deze bedienden zich op het voorbeeld der grieksch-egyptische tooverliteratuur, van het grieksche alphabet in plaats van het tot dusver algemeen gebruikelijke demotisch schrift (zie Hiëroglyphen); alleen voor enkele in het grieksch ontbrekende klanken werden teekens uit die schriftsoort behouden.

De taal werd in verschillende dialecten verdeeld, waarvan de voornaamste zijn: het opper-egyptisch of sahidisch (beter thebaansch) en het beneden-egyptisch of boheirisch (ten onrechte memphitisch, het best alexandrijnsch genoemd). De oude literatuur is bijna zonder uitzondering in het opper-egyptisch dialect geschreven; zij bestaat voor verreweg het grootste deel uit vertalingen van bijbelsche boeken, apokriefe evangeliën, levens van heiligen, homilën, gnostieke werken enz., die echter meerendeels slechts in fragmenten bewaard zijn. Grammaticale en toxicologische werken hebben de Kopten eerst voortgebracht, toen hun taal aan het uitsterven was. Ook een aanmerkelijk aantal oorkonden is door opgravingen van archieven in den nieuweren tijd toegankelijk geworden; deze zijn gedeeltelijk in midden-egyptische dialecten gesteld, die overigens slechts een arme literatuur schijnen bezeten te hebben (bijbelvertaling). Het beneden-egyptisch dialect begon eerst omstreeks de 7de eeuw op te komen, toen het als taal van het patriarchaat van Alexandrie de officieele kerktaal werd. Deze literatuur bestaat uit omwerkingen van opperegyptische werken.

Ook in het dialect, dat in de kloosters nabij Achmim gesproken werd, zijn letterkundige werken bewaard gebleven. Het koptisch is reeds in de middeleeuwen verdrongen door het arabisch, het vroegst in Beneden-Egypte, terwijl het in Opper-Egypte geïsoleerd bleef bestaan tot in de 17de eeuw. Thans is het nog algemeen bij den godsdienst in gebruik, ofschoon zoowel priester als gemeente er geen woord van verstaan. Eerst in den laatsten tijd hebben verscheidene Kopten door europeesche zendelingen weer eenige kennis van hun oude taal gekregen. Door het publiceeren van koptische teksten hebben zich verdienstelijk gemaakt: Zoega, Lagarde, Revillout, Hyvernat, Ciasca, Amélineau, Guidi e. a.