(Musica ecclesiastica, M. sacra, M. divina, Lat. Musica da chiesa, It.
Kirchenmusik, D. Musique d’église, Fr. Church music, Eng.). In engeren zin, de liturgische gezangen, in meer uitgebreide beteekenis, de gezangen op gewijden text, al zijn zij ook niet bestemd om als ritueel gezang te dienen. Zoo bijv. de oratoria van Händel, Mendelssohn, enz.De K. is vermoedelijk zoo oud als de kerk zelf. (Zie It. muz.). Bij de ontwikkeling der gefigureerde muziek ontstond de strenge stijl, ook wel kerkstijl genoemd. Op het einde van de 16e eeuw werd door Merulo en de beide Gabrieli te Venetië de zuivere instrumentale muziek in de kerk gebracht. Wel heeft de blindgeboren Conrad Paumann (1452), organist te Neurenberg, met zijn Ars organizandi beproefd het orgel een zelfstandige plaats te doen innemen, maar aan de gen. 24 orgelstukken, eenvoudig contrapunt voor twee stemmen, ontbreekt het eigendommelijke van den orgelstijl.
Het eigenlijk ritueel gezang der Katholieken is het Gregoriaansch, al wordt ook daarnaast de meerstemmige zang in den Palestrinastijl (streng contrapunt; zie H. Bellermann, Contrapunct, Berlijn, 3e Aufl.) geduld. Vergelijk Motu proprio van Pius X, (1904).
De hoofdbron voor het kerkgezang der Calvinisten, dus ook voor de Nederlandsche Hervormde Kerk, wordt door de psalmen gevormd: Het zijn koralen door L. Bourgeois op texten van Marot (1545), dus uit Calvin’s tijd door Petrus Dathenus’ (zie dl. III, 1937) invloed hier bekend geworden. De veranderingen in de oorspronkelijke melodieën (zijn vertaling of Nederl. berijming werd bij resolutie van de Staten-Generaal van 20 September 1774 niet meer gebruikt), ten gevolge der ontwikkeling van het muzikaal gehoor in harmonische richting, waardoor allengskens het caracter der kerktoonaarden verdween en de leidtoon van ouderen of sub-finaal (le ton sensible) werd verhoogd, zijn door wijlen den Leidschen hoogleeraar J. G. R.
Acquoy hersteld; de willekeurige verhoogingen werden afgeschaft en tot de vergeten kerktoonaarden werd teruggekeerd. Die terugkeer tot het oude had plaats ten gevolge van een besluit door de Synode der Nederl. Hervormde Kerk in 1892.
Op last van dit college verscheen in December 1896, deze nieuwe standaarduitgave in druk. De gezangen bij de andere protestantsche kerkgenootschappen in gebruik, kan men gevoeglijk onder koraal-gezang saamvatten. Luther bezigde bij voorkeur de melodieën van volksliederen, die in overeenstemming met de soms andere versmaat werden gebracht; Ein’ feste Burg is wel gecomponeerd door Dr. Martin Luther, maar wijkt in vorm niet af van de gezangen aan de volkswijzen ontleend.
