elixir

betekenis & definitie

elixir [geneeskrachtige drank]. Dit woord is behandeld in Dozy’s Oosterlingen, maar hij verkeerde destijds nog in onzekerheid omtrent de oorsprong van het woord, waarvan hij alleen zegt: ‘het zou mij niet verwonderen als er een door de Arabieren veranderd Grieksch woord, waarvan de eerste of tweede letter een x is, onder schuilde.’ De juistheid van die gissing was reeds aangewezen toen zij werd bekendgemaakt, namelijk door Fleischer, die in zijn werkje De Glossis Habichtianis, p. 70, elixir verklaarde als ontstaan uit het Arabische lidwoord en het Griekse xèron, dat eigenlijk een ‘droog geneesmiddel’ aanduidt, maar door misverstand een ruimere betekenis kreeg. Ik merk in het voorbijgaan op dat ook dit woord een bijdrage levert tot de oplossing van het thans weer opgerakelde geschil over de uitspraak van de Griekse letter èta, die velen thans evenals in het Nieuwgrieks als i willen uitspreken. Als ik mij niet bedrieg pleiten alle oude transcripties van Griekse woorden met èta in het Syrisch en Arabisch voor het itacisme. Een objectie door Zotenberg tegen de verklaring van elixir uit het Griekse xèron opgeworpen, namelijk dat de Griekse x in het Arabisch sk en niet ks wordt, is tenietgedaan door De Frémery in het Journal Asiatique van augustus 1867, door te wijzen op het Arabische abraksis, als transcriptie van het Griekse praxis.

Elixir is dus uit het Arabisch tot ons gekomen. Het was in die taal een term van de alchimisten, om de ‘steen der wijzen’ aan te duiden, de substantie waardoor men onedele metalen in goud kon veranderen en die tevens een middel was waardoor men alle kwalen kon genezen en het lichaam versterken en verjongen. Doch toen de alchimistische dromerijen haar krediet verloren, bleef het woord elixir in zwang om oplossingen van verschillende substanties in alcohol of alcoholische tincturen aan te duiden, of in het algemeen elk geneesmiddel dat druppelsgewijze wordt toegediend. Men denke bijvoorbeeld aan het maagelixir, dat vaak bij jenever en curaçao gevoegd wordt.