Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 15-01-2025

ANHYDRIDE

betekenis & definitie

(Fr.: anhydride; Du.: Anhydrid; Eng.: anhydride), chemische verbinding die door afsplitsen van chemisch gebonden water uit een andere chemische stof ontstaat.

In de anorganische chemie wordt in het algemeen een stof A het anydride van de stof B genoemd, als A kan ontstaan uit B door waterverlies, of A door wateropname B vormt; laatstgenoemde verbinding heet dan het hydraat van A. Vele oxiden kunnen als anhydriden van zuren en basen beschouwd worden, bijv. zwaveltrioxide als het anhydride van zwavelzuur:

SO3 + H2O → H2SO4

calciumoxide (ongebluste kalk) als het anhydride van calciumhydroxide (gebluste kalk):

CaO + H2O → Ca(OH) 2

Vele zouten kristalliseren met water (kristalwater), bijv. calciumsulfaat: CaSO4 ∙ 2H2O. Door verwarming ontwijkt het water en blijft het watervrije of anhydrische zout achter. Consequent is bovengenoemd spraakgebruik niet: sommigen menen op theoretische gronden kristalwaterhoudende zouten wel, maar bovenbedoelde zuren en basen niet tot de hydraten te moeten rekenen.

In de organische chemie is een anhydride een stof die ontstaat door wateronttrekking aan een organisch zuur, door dit te verhitten met een wateronttrekkend middel als bijv. difosforpentoxide (P2O5), of door verhitting van een zuurchloride met het watervrije natriumzout van dit zuur. Bij verschillende dicarbonzuren ontstaat het anhydride reeds door het zuur te verhitten. Enkele voorbeelden van anhydriden zijn: azijnzuuranhydride, dat als acetyleringsmiddel kan worden gebruikt; glutaarzuuranhydride dat door verhitting van glutaarzuur ontstaat; ftaalzuuranhydride dat het uitgangsprodukt is bij de bereiding van indigo. Uit twee verschillende zuren kan men een gemengd anhydride verkrijgen. Carbochloriden kunnen worden opgevat als gemengde anhydriden van een organisch zuur met zoutzuur. De organische anhydriden maken verschillende synthesen mogelijk. Met ammoniak of aminen geven zij carbonamiden, met alcoholen esters en met water zuren.

< >