Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 27-11-2024

ABACUS

betekenis & definitie

(Fr.:abaque; Du..Abakus; Eng.: abacus), reken- of telraam, dat als hulpmiddel bij het rekenen in het tientallig stelsel nog algemeen wordt toegepast in Rusland en Azië.

De abacus bestaat uit een raam waarin dunne staafjes zijn bevestigd, waarop zich verschuifbare kralen bevinden. Voor elke cijferpositie dient een staafje te worden genomen en wel van rechts naar links voor resp. de eenheden, tientallen, honderdtallen enz. De cijfers zelf worden aangegeven door op de desbetreffende staafjes een aantal kralen vanuit de beginstand te verschuiven. Hoeveel kralen er voor een bepaald cijfer verschoven moeten worden hangt niet alleen af van het cijfer, maar ook van de wijze waarop de cijfers worden gecodeerd.De abacus kent nl. twee versies: een decimale en een biquinaire. De stsjoty, de Russische abacus, is decimaal en bezit tien kralen per staafje. Ieder kraaltje heeft de waarde één. De chupan met dertien staafjes, en de suan p’an met negen staafjes, beide een vorm van de Chinese abacus, zijn biquinair en hebben per staafje zeven kralen. Een dwarslatje verdeelt echter de staafjes in twee delen: een binair deel met twee kralen en een quinair deel met vijf kralen. Een binaire kraal heeft de waarde vijf en een quinaire de waarde één. Een kraal telt mee als deze naar het dwarslatje is toegeschoven. Het valt op dat in beide delen één kraal niet wordt gebruikt; deze kunnen worden benut bij vermenigvuldigen en delen. De beide kralen kunnen echter ook weggelaten worden, hetgeen het geval is bij de soroban, de Japanse abacus, welke slechts één kraal in het binaire deel en vier in het quinaire heeft.

< >