Spreekwoorden 'wijs'

zo wijs als Salomo

hij vindt zichzelf erg wijs en verstandig, maar ik vind hem zo wijs als Salomo: ik vind dat hij dat juist helemaal niet is.

Elk op zijn wijs, of mal of wijs

Ieder uit zich of handelt overeenkomstig zijn aard of de trap van zijn beschaving

Wijs mij een leugenaar, ik wijs u een dief

Wie oneerlijk is in het kleine, zal het ook zijn in het grote

Van de wijs raken

In de war raken

Lands wijs, lands eer

Men moet zich gedragen naar de zeden en gewoonten van het land

Maak dat de kat wijs!

Daar geloof ik niets van

Maakt dat de ganzen wijs

Dat geloof ik niet; maak dat de onnozelen wijs

Iemand iets wijs maken

Over het algemeen wil men in dit ‘wijs’ verwantschap zien met ‘wijsheid’. Het komt ook wel van dezelfde stam, doch is in dit geval meer een verbastering van het Duitse ‘weiss machen’, dat: wit maken, en overdrachtelijk: foppen, in het ootje nemen, voor de gek houden, betekent. Vgl. de oude aprilgrap van het met krijt wit maken. We hebben te doen met een woord, dat op de klank af is overgenomen, maar toch niet geheel gedachteloos. Goethe speelt in een distichon op Newton met ‘weis machen’ en ‘weiss machen’ aldus

Vroeg wijs, vroeg zot

Alles moet geleidelijk en op de gepaste tijd gebeuren; dus: te vroege wijsheid past niet voor kinderen

Een wijs paard berijden

Wijs handelen

Hij is zo wijs als het raadhuis van Bremen, dat van wijsheid omverviel

Gezegd van iemand die trots of waanwijs is

Grijs haar, wijs haar

Eerbiedig de ouderdom; ook: oude mensen hebben veel ondervinding

door vragen wordt men wijs

mensen die vragen stellen worden veel gewaar, doen veel (kennis) op, leren veel.

Een wijsneus zijn

Wordt gezegd van een kind dat meent zich ondanks zijn geringe kennis overal mee te kunnen bemoeien De uitdrukking is ontleend aan de taal van de jagers. ‘Neuswijs’ zijn eigenlijk de jachthonden, die een bijzonder scherpe reuk hebben

Hij is zo wijs als het schijthuis van Bremen, dat van wijsheid ondersteboven viel

Hij denkt dat hij alles beter weet

Hij is zo wijs als het raadhuis van Bremen, dat van wijsheid omver viel

Gezegd van iemand die trots of waanwijs is

Door vragen wordt men wijs

Vragen stellen
Door informatie in te winnen, komt men het verst

Oud en wijs genoeg zijn

Genoeg levenservaring hebben
Behoeft geen nadere toelichting

Hij is niet goed wijs

Hij is niet goed bij zijn hoofd

Wijs zijn in eigen ogen

Ontleend aan Jes. 5:21, waar staat: ‘Wee degenen, die in hunne ogen wijs en bij zichzelven verstandig zijn'. Deze tekst spreekt voor zich zelf