Gecastreerde haan: dit is als scheldwoord bedoeld. Waarschijnlijk komt de toevoeging ‘kapoentje’ van de beruchte ‘Klaes Kapoen’. Deze Klaas (Compaen, 1587-1655, geboren in Oostzaan) was een Nederlandse zeerover die vriend en vijand aanviel. Zijn levensverhaal staat op drie Vlaamse volksprenten (Rijksmuseum, Amsterdam).
Overigens heeft ook Uilenspiegel in het Frans die bijnaam ‘Thyl Capon’. H. van Benthem veronderstelt dat Sinterklaas met kapoentje aangesproken wordt omdat hij, net als Uilenspiegel en Klaas Kapoen, machtig maar ongrijpbaar is. Een tweede theorie is, dat na de overgang naar het protestantisme, de celibataire bisschop Nicolaas uitgescholden werd voor gecastreerde haan. Een derde theorie stelt, dat kapoen van cappa (vergelijk cape) afgeleid is: een mantel met een capuchon eraan, waarop de tabberd met koorkap lijkt.In het volksliedarchief zijn veel alternatieven bekend. Zo werden woorden als ‘citroentje’, ‘kaproentje’, ‘katoentje’, ‘kepoentje’, ‘ketoentje’ en ‘pepoentje’ regelmatig in plaats van ‘kapoentje’ gezongen. P.J. Meertens veronderstelt dat er oorspronkelijk ‘patroontje’ heeft gestaan.
Van Benthem, 1991; Meertens, 1941.
