Onder zeil gaan wil zeggen: gaan slapen. Deze uitdrukking, aan de scheepvaart ontleend, verwijst naar de weldadige rust en kalmte die in vroeger tijden over een schip neerdaalde op het moment dat de zeilen waren gehesen, het schip de juiste koers voorlag, de zeewacht was ingepikt (ingesteld), en de regelmaat een aanvang had genomen.
Het voorzetsel onder hoeft ons in dit verband niet te verbazen: de bemanning die leefde en werkte op het dek en boven zich de tientallen meters hoge masten en grote lappen zeil wist, verbleef inderdaad onder (het) zeil. Of moeten we bij de uitdrukking onder zeil gaan ook nog denken aan het feit dat een zeeman in zijn kooi onder de zeildoeken hangmat lag van degene die boven hem sliep, of aan het feit dat de bemanning in warme streken niet zelden op het dek sliep?In een document uit 1694 vinden we in elk geval de bewuste zegswijze in de oorspronkelijke betekenis:
‘Journael van slans schip ddolfijn gevoerd geweest door den commandeur Barnardus Engelenhorg deselve soo overgeleverd aan de Heer en Viscael. Op den 18r julij 1694.
entree; vrijdagh 9 ditto smorgens de windt NW met ene frisse kouwe (. . .) lighten wij ons ancker en gingen onder zeijl naet Conings Canael (. . (Rijksarchief te Utrecht, familiearchief Van Sitters, 60A)
Van een zeeman die gaat slapen, wordt aan boord van een schip ook wel gezegd: hij gaat een Engelse brief schrijven, doelend op de lange tijd die voor het schrijven van een brief in een andere dan de eigen taal nodig is.
