De jurist Johan van Oldenbarnevelt koos in 1572 de zijde van de Opstand. Hij kreeg grote politieke invloed, maakte carrière, en werd in 1586 landsadvocaat ( raadpensionaris) van het machtige gewest Holland.
Toen na het sluiten van de wapenstilstand met Spanje (1609) de politieke conflicten in de Republiek hoog oplaaiden, was Van Oldenbarnevelt een van de hoofdrolspelers. Twistpunten waren de verhouding tussen kerk en staat, en bovenal de vraag hoe zelfstandig de gewesten waren. Van Oldenbarnevelt en het gewest Holland waren voorstander van grote zelfstandigheid. Prins Maurits was daar op tegen. In 1618 liet Maurits zijn tegenstanders arresteren. Van Oldenbarnevelt werd ter dood veroordeeld. Op 13 mei 1619 werd hij onthoofd.
